Documentairefilm All I Had was Nothingness is een briljant eerbetoon aan het creatieve proces dat filmmaker en journalist Claude Lanzmann doorliep bij het maken van zijn monumentale documentairefilm Shoah (1985). Regisseur Guillaume Ribot gooit je direct de diepte in van Lanzmanns creatieve proces. Hiermee speelt Ribot in op het langdurige karakter van Lanzmanns (obsessieve) missie om zijn film Shoah te maken. De film opent in Lanzmanns auto als hij de radio aanzet waarop Beethovens Symfonie nr. 5 te horen is.
Volgens Houston Symphony (en andere muziektheoretici) gaat Beethovens Symfonie nr. 5 over elke zwaarbevochten overwinning die er ooit is geweest of er ooit zal zijn. De keuze om Beethovens Symfonie nr. 5 af te spelen aan het begin van de film is een duidelijk symbool voor de intense en persoonlijke creatieve strijd die Lanzmann voert om zijn film over de Holocaust te maken. Tegelijkertijd symboliseert het gebruik van Beethovens Symfonie nr. 5 ook het creatieve proces van Ribot om het verhaal van de totstandkoming van Shoah met gearchiveerd filmmateriaal goed op beeld te zetten.
Over All I Had Was Nothingness (2025)
All I Had Was Nothingness is een Franse documentairefilm uit 2025. De film is geregisseerd door Guillaume Ribot. All I Had Was Nothingness beleefde zijn wereldpremière op de Berlinale 2025. De film heeft een speeltijd van 94 minuten. All I Had Was Nothingness laat het maakproces van Claude Lanzmanns bekende en belangrijke documentairefilm Shoah zien. Voor het maken van All I Had Was Nothingness heeft Ribot de beste en belangrijkste ongebruikte filmopnames uit de meer dan 220 uur gearchiveerde beeldmateriaal uitgezocht.
Voor het maken van zijn documentairefilm heeft Ribot alleen gebruik gemaakt van Lanzmanns eigen woorden uit zijn memoires en niet eerder vertoonde fragmenten van zijn ongebruikte filmmateriaal. Dit heeft Ribot niet alleen gedaan om een eerbetoon te geven aan de meesterlijke en monumentale documentairefilm Shoah, maar ook aan het doorzettingsvermogen van Lanzmann om het onvertelde te vertellen. Het is momenteel nog onduidelijk wanneer de documentairefilm All I Had Was Nothingness in Nederland uitgebracht zal worden.
Over de Berlinale 2025
De Berlinale is een unieke plaats voor artistieke verkenningen en vermaak. De Berlinale is een van de grootste filmfestivals ter wereld. Het filmfestival was gemaakt voor het Berlijnse publiek in 1951. De Berlinale kwam tot stand aan het begin van de Koude Oorlog. Het filmfestival is gevormd door de turbulente naoorlogse periode en de unieke situatie van een verdeelde stad. Hierdoor heeft de Berlinale zich kunnen ontwikkelen tot een plaats waar interculturele uitwisselingen plaatsvinden.
Daarnaast is de Berlinale een platform geworden waar kritische en filmische verkenningen van maatschappelijke vraagstukken plaatsvinden. De Berlinale wordt beschouwd als het internationale politieke filmfestival. Het filmfestival brengt wereldwijde filmsterren naar Berlijn en geeft daarnaast ook een podium voor opkomende talenten. Het begeleidt filmmakers van alle disciplines op hun weg naar de schijnwerpers en ondersteunt hun carrières, projecten, dromen en visies. De Berlinale 2025 vond plaats van donderdag 13 februari tot en met zondag 23 februari.
Intensiteit van creatieve verlangens
All I Had Was Nothingness laat zien hoe het maakproces van Shoah een lange, moeilijke en regelmatig persoonlijke strijd was voor filmmaker en journalist Claude Lanzmann. De documentairefilm All I Had Was Nothingness start met Lanzmann die in zijn auto zit en rondrijdt. Het donker belichte camerawerk symboliseert goed de leegte die Lanzmann ervaarde, toen hij voor het eerst begon met het werken aan zijn film Shoah. Zoals Lanzmann zei – en All I Had Was Nothingness herhaalde – wilde hij filmen, maar alles wat hij had was niets.
De documentaire van de Franse filmmaker Guillaume Ribot laat zien hoe Lanzmann door iets krachtigs en onverklaarbaars werd aangedrongen om het maken van de film Shoah te accepteren. De raadselachtige drang om (persoonlijke) verhalen te onderzoeken en vertellen lijkt een overeenkomst te zijn die Ribot en Lanzmann met elkaar delen. Daarnaast zullen meerdere (film-)journalisten, recensenten en filmmakers zich herkennen in het enigszins mysterieuze, maar machtige gevoel om onderzoek te doen naar verhalen.
Waar Lanzmann een groot verlangen ervaarde om het verhaal te vertellen van de mensen die de Holocaust (van een afstand) mee hebben gemaakt, voelde Ribot een sterke neiging om het verhaal van Lanzmann en zijn maakproces van Shoah uit te lichten. Ribot weet op een bijzondere manier de intensiteit van creatieve verlangens op beeld te zetten. Hierbij maakt de regisseur geen verschil tussen filmmakers, (film-)journalisten en recensenten. Uiteindelijk werken filmmakers, (film-)journaliten en recensenten allemaal hard om verhalen uit te pluizen, te analyseren, te belichten en te vertellen.
Ribot bepleit dat creatievelingen het belichten en uitpluizen van verhalen deels doen voor anderen, maar dit grotendeels vooral doen voor hunzelf, omdat ze deze onderwerpen moeten bespreken. Ze kunnen niet stoppen met nadenken over deze verhalen. Het niet bespreken van deze onderwerpen is geen optie. Ribot benadrukt de onverschrokkenheid van Lanzmanns karakter en zijn wens om het verhaal van de ogen die de Holocaust mee hebben gemaakt te vertellen.
Audiovisuele reis
Ribot belicht in zijn documentairefilm hoe openbaringen van verhalen die onderzocht en verteld worden, kunnen zorgen voor intense gevoelens en lichaamsensaties. Toch laat All I Had Was Nothingness duidelijk zien dat het een tijd kan duren voordat een filmmaker (of journalist) zijn precieze onderwerp of hoofddoel van zijn film (of project) kan definiëren. De regisseur en filmmonteur Svetlana Vaynblat lijken All I Had Was Nothingness vormgegeven te hebben als een audiovisuele reis waarin Lanzmann het wiel constant opnieuw moet uitvinden voor zijn belangrijke film Shoah.
Ribot en Vaynblat spelen op een artistieke manier met de improviserende vaardigheden en het aanpassingsvermogen van Lanzmann. Ondanks dat All I Had Was Nothingness sterk de creatieve gedachteprocessen van Lanzmann weet weer te geven, komen de structuur en het verloop van de gekozen gearchiveerde filmopnames enigszins rommelig over. All I Had Was Nothingness fungeert als een roadmovie waarbij de film allerlei plaatsen bezoekt die, ondanks hun toegevoegde waarde, niet altijd in een duidelijk narratief structuur geplaatst worden.
Intimiteit, levendigheid en de dood
Ribot weet samen met Vaynblat op meerdere momenten een intieme band te creëren tussen de filmtoeschouwers, Lanzmann en de beelden die door zijn crew op beeld zijn gezet voor de film Shoah. All I Had Was Nothingness maakt gebruik van meerdere gearchiveerde filmbeelden waarin Lanzmann of andere personen in beeld rechtstreeks door de camera in de ziel van het filmpubliek staren. De film wisselt close-ups van een vermoeide Lanzmann af met close-ups van Joodse mensen vol pijn en leegte in hun ogen.
Daarnaast worden filmbeelden van Lanzmanns naïviteit en eerlijkheid vervolgd door archiefmateriaal waarbij voorgangers beoordelend en boos recht in de camera kijken naar Lanzmann en zijn crew – en in verlenging de filmtoeschouwers. De filmmonteur weet op een briljante manier Lanzmanns Shoah te verrijken met tegenstrijdige beelden. Zo worden tijdens het bespreken van zware onderwerpen of gebeurtenissen, vergezeld met levendige en rustige filmbeelden.
Ribot en Vaynblat maken gebruik van diverse beelden om het (hoofd-)onderwerp van Shoah, de dood, tegen te spreken met filmopnames van het leven. De regisseur en filmmonteur compenseren de kille filmsfeer en pijnlijke onderwerpen van Shoah door de focus in de gekozen filmopnames regelmatig te leggen op Lanzmanns levenslust (en levensdoel) om het verhaal van zijn film Shoah te vertellen. Niet alle gekozen filmbeelden benadrukken de levendigheid van Lanzmann. Zo zijn er ook genoeg filmopnames uit het gearchiveerde beeldmateriaal die de zwaarte van Lanzmanns Shoah onderstrepen en versterken.
Conclusie
All I Had Was Nothingness is niet alleen een bijzonder mooi eerbetoon aan Shoah en Claude Lanzmann, maar ook een documentairefilm van toegevoegde waarde. Guillaume Ribots documentairefilm is niet een tegenhanger of vervanger van Lanzmanns Shoah. In plaats daarvan is het een verlenging waarin Ribot een filmische wens neerzet om de impact van de monumentale documentairefilm Shoah te behouden. Hiermee sluit Ribot zich aan op Lanzmanns doel om de gebeurtenissen en herinneringen van de geschiedenis over te brengen op de filmtoeschouwers.
Met All I Had Was Nothingness heft Ribot de afstand tussen Lanzmann en filmtoeschouwers op. De regisseur en scenarioschrijver zorgt ervoor dat het filmpubliek de geschiedenis en het maakproces van Lanzmanns Shoah beleeft in het heden. Lanzmann maakte zijn film Shoah met de wens om de mensen die alleen stierven in de Holocaust opnieuw tot leven te brengen, om ze daarna voor een tweede keer te doden, zodat de filmtoeschouwers met hen konden sterven en ze niet alleen zouden doodgaan. Ribot lijkt All I Had Was Nothingness gemaakt te hebben om Lanzmann opnieuw tot leven te brengen en hem gerust te stellen dat de geschiedenis niet vergeten zal worden.
Naast een pleidooi voor het belang van geschiedenisbehoud, heeft Ribot met All I Had Was Nothingness ook zich ingezet om de creatieve wilskracht en doorzettingsvermogen van Lanzmann te belichten. Hierdoor maken filmtoeschouwers met Ribots documentairefilm een dubbele filmreis mee waarin het leven en de dood tegenstrijdig tegenover elkaar gezet worden. De bedoelingen en onderwerpen van Ribot vloeien dynamisch door elkaar heen om de herinneringen aan Lanzmanns meesterlijke documentairefilm en de gebeurtenissen uit de Holocaust in leven te houden.
