Tijdens de laatste dertig minuten van de briljante Franse sciencefiction animatiefilm Arco, moest ik regelmatig denken aan de gezegde ¨een beeld zegt meer dan duizend woorden.¨ Als er een film is die dit jaar de de tweestrijd van dit gezegde omarmt, dan is het de Franse animatiefilm Arco. ¨Een beeld zegt meer dan duizend woorden¨ is een gezegde die menig mens wel eens gebruikt heeft. Het maakt niet veel uit of dit nu op een grappende, ironische of serieuze manier geweest is.
De impact van dit gezegde staat net zo goed vast als de kracht en pracht van beelden en woorden. Ondanks dat ik geloof dat er zeker een kern van waarheid in dit gezegde zit, heb ik me regelmatig afgevraagd of dit toch niet te wat zwart-wit is. Zo geloof ik dat een boek, bestaande uit tienduizenden woorden, net zoveel als niet meer kan zeggen dan een of meerdere beelden. De uitkomst van de vraag die de gezegde oplegt, ligt niet per definitie vast.
Er zal per voorwerp, kunstobject of verhaal gekeken moeten worden naar de context van de situatie en ook vooral naar de persoonlijke interpretaties en ervaringen van de mensen die betrokken zijn bij deze situaties. De ware kracht van dit gezegde is dan ook hier terug te vinden. ¨Een beeld zegt meer dan duizend woorden¨ is een gezegde die verbonden staat aan de betekenis, kracht en impact van beelden en woorden.
Wat dit gezegde fout krijgt is dat er tussen beelden en woorden geen sprake is van strijd, maar van samenwerking. Mensen horen niet een keuze te moeten maken over wat meer indrukwekkend is: beelden of woorden. Net zoals dat er beelddenkers en woorddenkers zijn, zullen er individuen zijn die zich meer geroepen voelen tot de kracht van woorden, terwijl andere mensen meer onder de indruk zullen zijn van de visuele taal van beelden. Het is niet een kwestie van ¨of het ene of het andere¨, maar een geval van ¨en-en¨.
Hoe beïnvloeden de beelden die we te zien krijgen de woorden die het bij ons los brengt en beïnvloedt dit ook hoe we deze woorden verbinden aan beelden? Hoe interpreteren we woorden nadat er beelden bij ons zijn opgekomen door de woorden die we hebben gelezen? Wat de gezegde ¨een beeld zegt meer dan duizend woorden¨ dus vooral fout krijgt is, dat het niet gaat om een hiërarchische machtsstrijd, maar om de gelijkwaardige betekenisgeving en de onlosmakelijke verbinding tussen beelden en woorden.
Een animatiefilm als Arco laat goed zien dat (audiovisuele) kunst het beste werkt als beelden en woorden gelijkwaardig behandelt worden. Zo zijn de dialogen en gesprekken uit het scenario scherp geschreven en is de film prachtig geanimeerd. Daarnaast bevatten het verhaal, het scenario en de geanimeerde beelden allemaal betekenisvolle diepgang. Bovendien roepen de stille beelden reacties in woorden op bij het filmpubliek, terwijl de scherpe dialogen en beschrijvingen beelden oproepen in de gedachten van de filmtoeschouwers.
Over Arco (2025)
Arco is een Franse sciencefiction animatiefilm uit 2025. De film is geregisseerd door Ugo Bienvenu. De regisseur schreef het scenario van de film samen met Félix de Givry. Arco is in de Nederlandse bioscopen in zowel de Franstalige als de Nederlandstalige versie uitgebracht. Op 3 december 2025 bracht filmdistributeur Independent Films de animatiefilm uit in de Nederlandse bioscopen. De Franstalige stemmencast bestaat uit (o.a.) Oscar Tresanini, Margot Ringard Oldra, Nathanaël Perrot, Alma Jodorowsky, Swann Arlaud, Vincent Macaigne, William Lebghil en Louis Garrel.
De Nederlandstalige stemmencast bestaat uit (o.a.) Linn Vandeborne, Zoë Black, Jurgen Stein en Gio Kemper. De film heeft een speeltijd van 89 minuten. Het filmverhaal neemt (vooral) plaats in het jaar 2075. De tienjarige Iris ziet hoe een mysterieuze jongen in een regenboogkleurig pak uit de lucht komt vallen. Zijn naam is Arco. Hij komt uit een verre en bijna perfecte toekomst waar tijdreizen werkelijkheid is. Terwijl Iris hem verborgen houdt voor de buitenwereld, zet ze alles op alles om haar nieuwe vriend te helpen terug te keren naar zijn eigen tijd.
Twee toekomsten
In de Franse sciencefiction animatiefilm Arco balanceert het filmverhaal op een unieke manier hoop en pessimisme voor de toekomst. De film laat de tweestrijd van het aanpassingsvermogen van de mensheid zien. Regisseur Ugo Bienvenu en scenarioschrijver Félix de Givry bepleiten dat het aanpassingsvermogen van de mens zowel onze kracht als achilleshiel is. In Arco schetsen Bienvenu en De Givry twee (potentiële) toekomstbeelden. De dichtstbijzijnde toekomst neemt plaats in 2075, terwijl de andere en meer verre toekomst plaatsvindt in 2932.
Arco start met een proloog in het jaar 2932. Zo opent de animatiefilm hoog in de lucht tussen handgetekende wolken. Het zonlicht begint langzaam door de wolken heen te komen, terwijl witte duiven vrij als een vogel door de lucht vliegen. Het duurt niet lang voordat we zien hoe de mensen in het jaar 2932 leven. De mensen leven hoog in de wolken nadat de gebeurtenissen van de zogenaamde ¨Grote Braak¨ ervoor hebben gezorgd dat het grootste gedeelte van de Aarde onder water kwam te zitten.
De mensheid leeft op wolkenkrabbers die ogen als een mix van van katten krabpalen en zijwaartse bomen. Deze wolkenkrabbers komen zo hoog in de lucht dat ze zich letterlijk tussen de wolken bevinden. In het jaar 2932 zien we hoe mensen de nodige acties hebben moeten ondernemen om het mensenleven, zoals we het vroeger kenden, te veranderen. In de verre toekomst lijkt de mens eindelijk doorgekregen te hebben dat om te overleven, we ook moeten leren samen te leven met het natuurlijke systeem van onze planeet.
Met de twee toekomstbeelden laat de animatiefilm zien dat de mensheid niet alleen de broodnodige acties kan blijven ondernemen om onze internationale problemen (zoals de klimaatcrisis) op te lossen. Op lange termijn zal de mensheid niet meer zelfredzaam zijn of zullen we, zoals de verre toekomst in Arco uitbeeld, onze hele manier van leven moeten aanpassen. Bienvenu en De Givry bepleiten dat korte termijn oplossingen niet werken als we strijden voor de toekomst van de planeet en de mensheid.
Volgens de film staan het heden, verleden en de toekomst nauwer met elkaar verbonden dan we denken of doorhebben. Slechte keuzes uit het verleden kunnen in het heden herhaaldelijk gemaakt worden. Ondanks dat dit niet slim is, kunnen we dit theoretisch blijven doen totdat de Aarde zo kapot is gemaakt dat wij de natuur niet meer aan ons kunnen laten aanpassen. Vanaf dat moment moeten we ons gaan aanpassen aan de natuuromstandigheden en klimaatverandering. Als dat überhaupt dan nog mogelijk is.
De film zegt dat de mensheid op een kruispunt staat waar we allemaal moeten kiezen tussen de wil om te overleven en samen te leven of de wil om te innoveren en tijdelijk anderen te overtreffen. In het jaar 2932 is het de mensheid gelukt om zich aan te passen aan de natuuromstandigheden in plaats van dat we nog steeds koppig proberen de natuur aan ons aan te passen. De natuur in het jaar 2932 is meer kleurrijk, levendig en gedetailleerd geanimeerd, terwijl de mensen minder scherp geanimeerd lijken te zijn.
De kleuren die gebruikt worden voor het het huis en de kleding van de mensen uit het jaar 2932 zijn eentonig, suf en vooral grijskleurig. Op deze subtiele manier weten de filmmakers de grootsheid en schoonheid van de natuur en zijn potentiële toekomst weer te geven. De natuur wordt in deze, met de handgetekende, animatiefilm bewust indrukwekkender weergegeven dan de mens. De keuze om van regenbogen en regenboogpakken de middelen voor tijdreizen te maken is simpelweg briljant.
De film maakt gebruik van regenbogen als een narratief en visueel middel om te laten zien hoe de mensheid in de verre toekomst hoopt om de kracht van natuurverschijnselen als regenbogen na te kunnen maken en te gebruiken. De natuur in de verre toekomst krijgt de kans om te rusten en weer op te bloeien, maar dit komt doordat de mensen in het jaar 2932 naar het verre verleden kijken om daar planten en grondstoffen halen die nog niet aangepast zijn door de bemoeienis van de mens.
Tegenstrijdige programmering
De filmmakers geven het jaar 2075 als een toekomst weer waar kunstmatige intelligente robots (zoals Mikki: de robotverzorger van Iris en haar kleine broertje Peter) menselijke karakteristieken en arbeiderstaken krijgen. Daarnaast lijken ze al zo ver ontwikkeld te zijn gekomen dat ze wel emoties kunnen opmerken bij mensen, maar niet altijd weten wat ze daarmee moeten doen. Dit lijkt te komen doordat de kunstmatige intelligente robots de programmering rondom het begrijpen, adapteren en toepassen van emoties missen.
In een kapitalistische maatschappij dienen het nemen van verantwoordelijkheid voor de emoties van anderen niet de korte termijn voordelen van dit systeem. Empathie en medeleven worden niet meer gezien als prioriteiten in het jaar 2075. Zo wordt het opvoeden van kinderen en baby´s vooral gedaan door kunstmatige intelligente robots, omdat ouders bijna altijd in de stad zijn om daar (overuren) te werken. Om al deze redenen lijken kunstmatige intelligente robots puur geprogrammeerd zijn om emoties te herkennen en oplossingen te vinden, zonder echt om te gaan met deze emoties.
De menselijke mentaliteit rondom het idee dat alles uiteindelijk wel goed komt of dat (kleinere) problemen ook later (vanzelf) opgelost kunnen worden, zijn op deze manier krachtig neergezet in deze animatiefilm. Zelfs wanneer de mens geconfronteerd worden met ongelofelijk grootse klimaatveranderingen lijkt een groot gedeelte van onze internationale bevolking dit symbiotische uitstelgedrag aan te houden. Dit is terug te zien in hoe mensen in het jaar 2075 koepels hebben gebouwd om hun klimaatproblemen zowel letterlijk en figuurlijk buiten te houden.
Gevoelens en gedachten
De kunstmatige intelligente robot Mikki kijkt richting het einde van de film toe naar hoe de door mens (indirect) veroorzaakte bosbranden de prachtige natuur en alles daaromheen vernietigd. Tijdens dit korte moment worden geen dialogen gebruikt. De regisseur zet alles op alles in om met handgetekende animaties en de ontroerende filmmuziek van componist Arnaud Toulon de ¨gevoelens¨ en ¨gedachten¨ van deze kunstmatige intelligente robot over te brengen. Het bizarre is dat ze hier ook volledig in slagen.
Er zijn weinig films waarvan ik echt hard heb moeten huilen. Toch is het de Franse sciencefiction animatiefilm Arco gelukt daar een van te worden. En dat komt specifiek door deze momenten met de kunstmatige intelligente robot Mikki. Bienvenu, Toulon en de animators zijn erin geslaagd om me laten meeleven met een kunstmatige intelligente robot, terwijl hij zonder zichtbare emoties toekijkt naar de door mens opgebrachte natuurverwoesting.
De filmmakers weten het emotionele vraagstuk achter kunstmatige intelligente robots te vernieuwen en versterken. Mikki is niet simpelweg een kunstmatige intelligente robot die probeert te voelen en te begrijpen waarom bepaalde acties zijn genomen door mensen. Het filmpubliek ziet Mikki proberen te verwerken dat door de mens geschapen creaties, zoals hemzelf en steeds erger wordende klimaatveranderingen, zowel helpend als allesvernietigend kunnen zijn.
De filmmakers weten op deze manier bij filmtoeschouwers medeleven en empathie op te brengen voor Mikki. Het lukt ze ook doordat ze gedurende de speelfilm gebruik maken zowel beelden als woorden om een connectie op te bouwen tussen de filmtoeschouwers en de belangrijkste personages: Arco, Iris en de kunstmatige intelligente robot Mikki. Tijdens het kijken van Arco heb ik moeten huilen om hoe emotioneel destructief het besef van Mikki moet zijn geweest dat de mens zowel een schepper als vernietiger is.
Ik heb nog harder moeten huilen om het feit dat hij dit besef waarschijnlijk wel heeft kunnen herkennen, maar niet emotioneel heeft kunnen verwerken, omdat dit niet in zijn programmering zit. Ondanks dat het verwerken van emoties niet in de programmering van kunstmatige intelligente robots als Mikki zit, doen deze robots wel hun best om de emoties van mensen te categoriseren en te begrijpen. Zo kiest Mikki in een van zijn laatste scènes ervoor om tekeningen in een grot te graveren om zo de herinneringen van Iris en haar kleine broertje Peter niet te vergeten.
In hoeverre het mogelijk is voor een kunstmatige intelligente robot, waren Iris en Peter enorm belangrijk voor Mikki. Met deze grottekeningen laat Mikki zien dat de de door mens gecreëerde scheppingen niet alleen destructie en pijn, maar ook schoonheid en liefde kunnen achterlaten. De regisseur en scenarioschrijver weten uitstekend de dualiteit over te brengen van de keuzes die ieder individu moet maken: iets moois creëren of verdwalen in de obsessieve cyclus van vaardigheden, innovatie en (potentiële) vernietiging.
Conclusie
Arco is een sublieme sciencefiction animatiefilm die vertelt hoe de mensheid moet leren zich aan te passen aan de natuurlijke wereld. Regisseur Ugo Bienvenu en scenarioschrijver Félix de Givry bepleiten dat het tijd is voor de mensheid om te stoppen te proberen om de wereld aan ons aan te laten passen. Tegelijkertijd stelt de film de vraag of we onze menselijke aard wel kunnen aanpassen om te leren samenleven met de wereld die ons de middelen heeft gegeven om te overleven.
De filmmakers onderzoeken ook of we verliezen wat ons mens maakt door onze overmatige afhankelijkheid en arrogante symbiotische relatie tot ons adaptatievermogen. Arco laat zien dat ons aanpassingsvermogen op lange termijn niet kan bestaan zonder het nemen van verantwoordelijkheid voor onze acties. Een mentaliteit van het ¨komt wel goed¨ is niet genoeg als we door door de mens geschapen problemen op de Aarde willen aanpakken.
Zowel de filmpersonages als de filmmakers hopen dat via Arco (de film en het filmpersonage) dingen zullen veranderen en verbeteren in de toekomst. Naast dat deze sciencefiction animatiefilm een pakkend verhaal vol diepgaande thema’s bevat, is Arco ook nog prachtig geanimeerd. De animators maken slim gebruik van diverse inspiratiebronnen om de twee verschillende (en enigszins tegenstrijdige) toekomstjaren weer te geven.
Voor het jaar 2075 lijken de animators inspiratie genomen te hebben van andere futuristische en sciencefiction (animatie-)films. Tijdens het kijken van Arco zullen liefhebbers van Franse (animatie-)films snel denken aan de door Jérémie Périn geregisseerde animatiefilm Mars Express (2023). Terwijl het jaar 2075 inspiratie neemt uit moderne Franse animatiefilms, lijken de filmmakers voor het animeren van het jaar 2932 vooral inspiratie genomen te hebben van Studio Ghibli films.
Het helpt de film ook dat de animators hun limieten en imperfecties hebben omarmt als een stilistische keuze. Zo weten de animators bij het tijdreizen zelf een surrealistische filmervaring neer te zetten doordat ze niet het budget lijken te hebben om dit grootser en gedetailleerder weer te geven. Daarnaast maken de animators slim gebruik van transities met schaduwen, volledig zwarte beelden en lichtflitsen om subtiel van perspectief of locatie te veranderen. Met licht en schaduw weten ze ook goed twijfel en tweestrijd bij filmpersonages weer te geven.
Het moment dat Arco voor het eerst gaat tijdreizen, wordt het lichaam van de tienjarige jongen beschaduwd weergegeven.Tegelijkertijd zien we op de achtergrond de zon in zijn volle glorie opkomen. Deze samenkomst van licht en schaduw geven prachtig de tweestrijd en twijfels van Arco weer doordat het inspeelt op zowel de prachtige als de duistere kant van zijn besluit om in zijn eentje te gaan tijdreizen. De filmmakers en animators weten met Arco de kracht en schoonheid van handgetekende animatiefilms op een indrukwekkende manier te laten zien.
Ondanks dat Arco een meesterlijke film is, bevat het nog steeds enkele onderwerpen die minder diepgaand uitgewerkt zijn. De animatiefilm heeft een speeltijd van onder de negentig minuten en bespreekt in die tijd veel in zijn narratief. Arco is niet anders dan ambitieus, groots en episch te noemen, maar een net iets langere speeltijd had wat meer onderbouwde diepgang kunnen geven aan de onderwerpen die nu meer aan de zijkant gezet zijn. Arco is nu te zien in de Nederlandse bioscopen. Mijn dank aan Independent Films voor het versturen van een recensie-exemplaar van de film.
