Met Asteroid City laat regisseur Wes Anderson de kunst van de ervaringsfilm zien. Een absurdistisch – en regelmatig onlogisch – verhaal zet goed de toon voor Andersons speelfilm neer. De filmmaker benadrukt dat het doel van creativiteit is om te voelen – niet om het te begrijpen of overanalyseren. Anderson gaat nog een stapje verder door indirect te zeggen dat het doel van creatievelingen is om hun verhaal zelfs te vertellen als ze het niet begrijpen.
“Don’t try to understand it. Feel it,” zegt een van de bijpersonages in Christopher Nolans film Tenet. Hiermee lijkt de regisseur duidelijk in te spelen op de verwarring die filmtoeschouwers kunnen ervaren tijdens het kijken van de film. Andersons nieuwste speelfilm Asteroid City behoort – net zoals Tenet – tot het rijtje films die je beter kunt proberen te ervaren dan te begrijpen. Anderson speelt net zoals Nolan sterk in op het subgenre van de ervaringsfilm. Waar Nolan dit vooral deed op een audiovisueel gebied, pakt Anderson dit anders aan.
In Asteroid City wordt het belang van de ervaringsfilm op zowel een audiovisueel als narratief gebied belicht. Op de voorgrond lijkt Asteroid City een absurdistische tragikomedie met veel glorieuze en humoristische onzin te zijn. Toch vertelt de film meer dan in eerste instantie overkomt. In zijn film laat Anderson zien dat creativiteit verbonden is aan sterfelijkheid. Niemand is onsterfelijk, maar de verhalen die we vertellen en onthouden, blijven bestaan. De regisseur gaat naar het basisdoel van alle creaties: het vertellen van verhalen.
Anderson benadrukt hierbij dat het belangrijker is om een verhaal te kunnen voelen, dan te begrijpen. Asteroid City laat daarmee dualiteit van creativiteit zien, want om creatief te zijn moet je zowel beschikken over verbeeldingskracht als kritisch, reflecterend en analytisch vermogen. Creatief zijn is net zo lastig als het leven zelf. De regisseur lijkt dit te belichten door op meerdere aspecten te willen inspelen op thema’s rondom levenservaring(-en). In Asteroid City wordt richting het einde van de film meerdere malen gezegd: “You can’t wake up, if you don’t fall asleep.”
Dit metafoor staat – naar mijn gevoel – voor het idee dat je gebeurtenissen in je leven eerst zal moeten voelen of ervaren. Op een later moment zul je pas begrijpen wat deze levenservaringen en gebeurtenissen voor je betekenen. Het accepteren van het niet altijd rooskleurige leven, vol ongemakkelijke levenservaringen en moeilijke emoties, zorgt ervoor dat je je eigen blauwdruk beter leert begrijpen. Eerst zul je moeten gaan verwerken en ervaren wie je bent.
In Asteroid City hebben meerdere personages te maken met onzekerheden, identiteitsproblemen en onverwerkte trauma’s. Jason Schwartzmans Augie Steenbeck is emotioneel niet beschikbaar nadat hij zijn vrouw – en moeder van zijn vier kinderen – heeft verloren. Scarlett Johanssons Midge Campbell ziet haarzelf als een slechte moeder. Ze heeft haar kinderen niet als prioriteit heeft. Daar ervaart ze geen schuldgevoelens over. Sterker nog: deze heeft ze nooit gehad, maar wel gespeeld als actrice.
Dit klein stukje dialoog is snel voorbij, maar het zegt zoveel over haar personage en de ware aard van Asteroid City als film. Anderson lijkt met Asteroid City het turbulente leven te willen onderzoeken. Wat zorgt ervoor dat we verhalen willen vertellen als het leven zo regelmatig verschrikkelijk en onbegrijpelijk is? De regisseur speelt op een wat rommelige, maar uitzonderlijke manier met al deze bovengenoemde thema’s. Dit heeft er toegeleid dat Asteroid City een toekomstige filmklassieker is die je minimaal een keer in je leven gezien moet hebben.
Over Asteroid City (2023)
Asteroid City is een Amerikaanse sciencefiction tragikomedie film uit 2023. De film is geregisseerd door de wereldberoemde filmmaker Wes Anderson. De filmmaker schreef ook het scenario van de film. Anderson baseerde zijn scenario op het verhaal dat hij samen heeft geschreven met Roman Coppola. Daarnaast is de filmmaker ook de coproducent van de film Asteroid City.
De film heeft een grootse ensemble cast bestaande uit Jason Schwartzman, Scarlett Johansson, Tom Hanks, Jeffrey Wright, Tilda Swinton, Bryan Cranston, Edward Norton, Adrien Brody, Liev Schreiber, Hope Davis, Steve Park, Rupert Friend, Maya Hawke, Steve Carell, Matt Dillon, Hong Chau, Willem Dafoe, Margot Robbie, Tony Revolori, Jake Ryan en Jeff Goldblum.
Asteroid City beleefde zijn wereldpremière tijdens het 76ste Cannes Film Festival op 23 mei 2023. Daar deed de film mee met de Palme d’Or competitie. De film werd in geselecteerde Amerikaanse bioscopen uitgebracht op 16 juni 2023. Vanaf 23 juni 2023 was de film in nog meer verschillende Amerikaanse plaatsen te zien zijn. Asteroid City kwam in de Nederlandse bioscopen uit op 22 juni 2023. In België was de film te zien vanaf 21 juni 2023. De film ontving redelijk positieve recensies van de critici.
Asteroid City speelt zich af rond 1955. Het verhaal neemt plaats in een fictieve Amerikaanse stad in de woestijn. Er vindt een programma en een conventie voor jonge Stargazers en Space Cadets plaats. Hierbij komen leerlingen en hun ouders vanuit het hele land bij elkaar voor onderlinge kameraadschap en een wetenschappelijke competitie. Dit programma wordt echter spectaculair en abrupt verstoord door wereldschokkende gebeurtenissen.
Op 6 september 2023 brachten Universal Pictures Home Entertainment en Day One MPM de film uit op Blu-ray en DVD. Mijn dank aan Universal Pictures Home Entertainment en Day One MPM voor het versturen van een recensie-exemplaar.
Filmische theatervoorstelling
Asteroid City levert een eerbetoon aan theatervoorstellingen, documentaires en speciale televisieprogramma’s. Anderson maakt gebruik van een crossmediale aanpak. Asteroid City zoekt de grenzen van verschillende mediavormen op. De film onderzoekt hoe ze met elkaar kunnen overvloeien, tegenspelen, ondersteunen en verrijken. Het filmverhaal presenteert tegelijkertijd een live productie van de gelijknamige theatervoorstelling en een documentaire die dieper ingaat op het maakproces van het theaterstuk.
Daarnaast wordt ook de onderliggende geschiedenis tussen verschillende theatermakers belicht. De film opent met een kijkje achter de schermen bij de studioruimte waar de liveopnames van de theatervoorstelling plaatsvinden. Andersons gebruik van symmetrie is vanaf de start van de film weer sterk aanwezig. Hetzelfde kan gezegd worden over het gebruik van gedetailleerde set decoraties, productieontwerpen en sets. Het werk van productieontwerper Adam Stockhausen en set decorateurs Xocas Montes en Kris Moran ondersteunen de regievisie van Anderson.
Zo spelen ze goed in op de thema’s die Anderson samen met scenarioschrijver Roman Coppola presenteert in Asteroid City. De scènes die plaatsvinden tijdens de theatervoorstelling zijn in kleur opgenomen. Deze scènes bevatten uitgestrekte landschappen waarin de gedetailleerde set decoraties natuurlijk ogen doordat ze verder uit elkaar afliggen. Doordat de landschappen niet volgepropt zijn met details en set decoraties, wordt het gevoel van eenzaamheid en richtingloosheid versterkt.
De filmmomenten die inspelen op het maakproces van de theatervoorstelling worden in zwart-wit gepresenteerd. Deze filmscènes bevatten volgepropte sets en spelen goed in op de thema’s van de geobsedeerde (en altijd werkende) kunstenaar. De zwart-witte filmscènes zitten bomvol set decoraties. Hierdoor ogen deze filmmomenten chaotisch, onstopbaar en krap. In zijn camerawerk speelt cinematograaf Robert Yeoman met de contrasten van donkere schaduwen en heldere belichtingen.
Deze cinematografische contrasten versterken het (thematische) werk van de productieontwerpers en set decorateurs. Asteroid City laat ook zien hoe het theatermedewerkers te werk gaan bij een theatervoorstelling. Op het theaterpodium worden gebouwde set decoraties subtiel en snel verschoven om plaats te maken voor de volgende scène. Daarnaast worden er realistisch geluidseffecten geschept. Dit laat Asteroid City als een filmische theatervoorstelling overkomen.
De eenzame schrijver
Asteroid City bevat strak en verfijnd camerawerk van Yeoman. De cinematograaf blinkt uit in de positionering van de personages in het beeld. Een mooi voorbeeld hiervan is hoe Yeoman gebruik maakt van reflecties in spiegels. We krijgen diverse personages via weerspiegelingen in een nauw gedrukt hoekje te zien. Yeoman lijkt symbolisch in te spelen op hoe de door de toneelspelers gespeelde personages elkaar zien. Mijn favoriete cinematografische beeld is dat van de typerende eenzame schrijver.
Met een gebogen rug en een loshangende sigaar in zijn mond, hangt hij over zijn schrijfmachine. Het filmpubliek ziet hem alleen aan zijn kleine tafeltje zitten, terwijl hij aan het verfijnen, herschrijven, schrappen en herzien is. De schrijver en zijn bijhorende schrijfplek worden sterk belicht, terwijl zijn omgeving bestaat uit een allesomvattende zwarte duisternis. Dit kan symboliseren dat de schrijver geen besef meer heeft van de wereld om zich heen. Schrijven is zijn alles.
Andere dingen doen er niet meer toe en zijn net zo eng als de onbekende duisternis die om zich heen hangt. Een iconisch en simplistisch beeld, zoals Anderson die regelmatig levert. Dit cinematografische beeld is ook een metafoor voor hoe schrijvers en kunstenaars verloren kunnen raken in het vertellen van verhalen. Het speelt in op de eenzaamheid die schrijvers kunnen ervaren, terwijl het ook de onbekende emoties van deze creatievelingen verkent.
Dynamische acteerprestaties
Asteroid City bevat een grootse cast met redelijk wat bekende namen. Iedereen uit de cast weet te overtuigen, maar er zijn enkele acteurs en actrices die vooral opvallen. Een daarvan is Jeffrey Wright. De acteur levert filmmagie als hij een speech geeft over zijn leven – van voor de Eerste Wereldoorlog tot 1955. Wrights articulatie is gedramatiseerd, net zoals zijn manier van bewegen. Zijn speech zit vol uitgebreide en onnodige beschrijvingen die tegelijkertijd meeslepend werken. De acteur danst met zijn uitspraak en woordkeuzes. Wright laat het onmogelijke mogelijk klinken met zijn allesomvattende beschrijvingen.
Adrien Brody heeft een kleinere rol in Asteroid City, maar valt alsnog op. De acteur speelt zijn personage Schubert Green als een perfectionistische ADHD’er. Op een drukke manier loopt hij overal rond om allerlei kleine punten te verbeteren. Van het rechtzetten van een lamp tot het checken van de jurk van een actrice. Bryan Cranston heeft altijd een frons op zijn gezicht, terwijl hij op een droge manier het filmpubliek toespreekt. Met zijn droge uitspraak speelt Cranston perfect in op de absurdistische en humoristische toon van de film.
Scarlett Johansson en Jason Schwartzman leveren ook sterk acteerwerk. Daarnaast bevatten de acteur en actrice ook geloofwaardige onderlinge chemie. De personages van de acteur en actrice ontmoeten elkaar meerdere malen vanuit de ramen van hun houten hutten. Ze spelen twee ernstig beschadigde personages die niet pijn kunnen of willen uiten. Je hoort de personages bijna tegen elkaar zeggen: “We’ve got to stop meeting like this.”
Conclusie
Asteroid City laat zien dat het lastig is om een creatieveling te zijn. Dit kan gezegd worden in de breedste zin van de vorm. Het is regelmatig moeilijk om de creatieve keuzes van kunstenaars of filmmakers te begrijpen. Wes Anderson laat met zijn film zien dat het niet gaat om het begrijpen van een kunstobject of een verhaal. Sterker nog, in Asteroid City bepleit hij dat je het niet moet begrijpen, maar juist moet proberen te voelen. Nieuwsgierigheid is hier belangrijk voor. Anderson onderstreept dat er geen antwoord is op de betekenis van het leven in deze komische wildernis.
Creativiteit is een belangrijk onderdeel van het leven. Vooral omdat het helpt met betekenis geven tot het leven, maar daarvoor hoef je deze creatieve keuzes (en in verlenging het leven) niet te begrijpen. Voor een lange tijd voelde ik me afhankelijk van notitieboekjes. Hierin maakte ik kritische en analytische notities over wat me opviel in een film of serie. Het gebruik van notitieboekjes is oprecht hulpvol, maar het heeft me ook meer laten focussen op het analyseren en begrijpen van media-uitingen.
Dit heeft zeker een belangrijke plaats in de kritiek en analyses van films of series. Toch is het net zo belangrijk – waarschijnlijk zelfs belangrijker – om een recensie schrijven vanuit het emotionele aspect van de filmervaring. Goede kritiek op creatieve uitingen rust op het vinden van een balans tussen de ervaring van het brein en het hart. Anderson heeft me dit allemaal laten realiseren met zijn film Asteroid City. Dit is deels te danken aan het feit dat regisseur, zowel in beeld als in dialogen, inspeelt op de worstelingen, tekortkomingen en onzekerheden van de filmpersonages.
Hierin lijkt Asteroid City op veel andere Anderson films als Fantastic Mr. Fox. De personages zijn op zoek naar het zin van het leven door middel van het vertellen van verhalen. De cast en crew laten daarbij zien dat het ervaren en vertellen van verhalen, belangrijker is dan het begrijpen van ze. Het leven van het universum is een groot verhaal. Anderson bepleit dat je beter dit grote verhaal kunt leven, dan dat je het altijd maar probeert te begrijpen.
De film bevat een rappe en aparte afwisseling tussen de verschillende soorten verhaallijnen. Anderson, scenarioschrijver Roman Coppola en filmmonteur Barney Pilling zorgen voor een snelle afwisseling tussen de diverse verhalen. Hierdoor oogt het verhaalverloop en de bijhorende structuur zowel indrukwekkend als rommelig. Dit is het grootste kritiekpunt dat genoemd kan worden over deze film. Asteroid City is verder een mooi eerbetoon aan de wereld van theatermakers, schrijvers, filmmakers en andere creatievelingen.
De film laat zien hoe een theatervoorstelling en een documentaire over een theatervoorstelling je mee kunnnen nemen naar een andere wereld. Daarbij weet Anderson goed te spelen met de normaliteit van het leven en daar steeds meer de absurditeit in te zoeken. Asteroid City is een kunstzinnige film die uiteindelijk vooral aan te raden valt aan de liefhebbers van het ongrijpbare van het leven. Asteroid City is nu te koop op Blu-ray en DVD op onder andere Bol.com.
