Avatar is de succesvolste film aller tijden. Tijdens zijn oorspronkelijke bioscooprelease brak de film al meerdere box office records. Zo werd Avatar niet alleen de succesvolste film aller tijden wereldwijd, maar dit ook specifiek in de Verenigde Staten van Amerika en Canada. Daarmee haalde Avatar een andere film in van regisseur James Cameron – namelijk Titanic. Avatar werd voor een korte periode ingehaald door Avengers: Endgame, maar toen de film opnieuw werd uitgebracht in China behaalde Avatar weer de titel van de best verdienende film aller tijden.
Gecorrigeerd voor inflatie is Avatar na Gone with the Wind ook de best verdienende film aller tijden. Naast dat de film een commercieel succes werd, ontving Avatar ook negen nominaties bij de Oscars, waaronder die voor Beste Film en Beste Regie. Avatar sleepte uiteindelijk drie Oscars binnen: voor Beste Cinematografie, Beste Productie Design en Beste Visual Effects. Het is dus niet gek om te zeggen dat Avatar een groot kritisch en financieel succes is geworden. Het succes van de film leidde zelfs tot elektronicafabrikanten die 3D-televisies uit gingen brengen.
Daarnaast nam de populariteit van 3D-films weer toe door de bioscooprelease van Avatar. Om de bioscooprelease van het langverwachte vervolg (Avatar: The Way of Water) te eren, werd de film eerder dit jaar opnieuw uitgebracht in de Nederlandse bioscopen. Ondanks het grote succes van de film, ontving Avatar de laatste paar jaren steeds vaker kritiek. Zo zou Avatar een te herkenbaar en voorspelbaar verhaal bevatten. Ook zou de film alleen bijzonder zijn geweest door zijn revolutionaire visuele effecten.
Kort gezegd: in hun ogen zou Avatar overgewaardeerd zijn en niet het verdiend hebben om zo’n succes te zijn geworden. Ter voorbereiding van Avatar: The Way of Water besloot ik de eerste film, voor het eerst in jaren, opnieuw te bekijken. Na alle negativiteit dat ik online voorbij zag komen, was ik verbaasd om te ontdekken dat Avatar eigenlijk een film is die helemaal niet zo slecht is. Sterker nog: naar mijn mening is Avatar een geweldige film!
Over Avatar (2009)
Avatar is een epische sciencefiction-actiefilm uit 2009. De film is geregisseerd door James Cameron. De filmmaker was ook de scenarioschrijver van de film. Daarnaast hij was ook coproducent en hielp hij mee aan het monteren van de film. De cast van Avatar bestaat onder andere uit Sam Worthington, Zoë Saldaña, Stephen Lang, Michelle Rodriguez, en Sigourney Weaver. De eerste ontwikkelingen voor James Camerons Avatar begonnen in 1994 toen de filmmaker een eerste versie van het verhaal had geschreven voor de film.
De opnames van de film zouden oorspronkelijk beginnen nadat Cameron zijn andere film Titanic had afgemaakt. De filmmaker besloot te wachten met de opnames, omdat de technologieën voor de filmopnames nog niet ver genoeg ontwikkeld waren. In 2005 begon de filmmaker met het werken aan de taal van de Na’vi. Daarnaast begon Cameron in 2006 met het schrijven van het scenario en het bedenken van het fictieve universum. Uiteindelijk zou Avatar zijn première in Londen beleven op 10 december 2009.
De film werd daarna in de Amerikaanse bioscopen uitgebracht op 18 december 2009. Op 16 december 2009 werd de film in België uitgebracht en in Nederland op 17 december 2009. Avatar ontving positieve recensies van de critici die met bewondering spraken over de revolutionaire visuele effecten. De film maakte namelijk uitgebreid gebruik van nieuwe motion capture filmtechnieken. Deze baanbrekende reeks nieuwe visuele effecten werden bereikt samen met Weta Digital. Toch ontving de film ook kritiek op zijn scenario, verhaal en speellengte.
Het verhaal van Avatar speelt zich af in het jaar 2154 op de planeet Pandora. Mensen proberen deze bewoonbare maan te koloniseren om zo het waardevolle mineraal unobtanium op te graven. De uitbreiding van de mijnbouwkolonie bedreigt het voortbestaan van een lokale stam van Na’vi. Dit is een inheemse mensachtige soort van Pandora. Wetenschappers proberen via genetisch gemanipuleerde Na’vi lichamen contact te leggen met de inheemse bevolking van Pandora.
Onder hun bevindt zich buitenbeentje Jake Sully. Hij is eigenlijk een ex-marinier die, na de dood van zijn tweelingbroer (een wetenschapper), een Na’vi lichaam krijgt aangeboden. Tegen alle verwachtingen in is het Jake Sully die het vertrouwen van de Na’vi lijkt te winnen, maar alles heeft een prijs, waaronder zijn loyaliteit aan de mensheid en de Na’vi. Avatar werd zoals we weten het grootste box office succes aller tijden en dus zijn er vervolgen op komst. Het eerste vervolg – genaamd Avatar: The Way of Water – is al sinds 14 december te zien in de Nederlandse en Belgische bioscopen.
De visuele effecten van Avatar blijven adembenemend
Een van de indrukwekkendste aspecten aan James Camerons Avatar blijft uiteraard het visuele aspect van de film. Avatar ziet er als film prachtig gevisualiseerd uit. Dit is niet alleen te danken aan de geweldige computer gegenereerde beelden en visuele effecten, maar ook aan de regievisie van James Cameron. De regisseur laat ons direct aan de start van de film de uitgetrokken landschappen van Pandora zien. Zoals te verwachten weet hij hiermee direct indruk op te wekken. Dit komt doordat de landschappen van deze planeet grootser en anders overkomen dan dat we van onze planeet bekend zijn.
De visualisatie van de planeet ziet er levendig uit, wat onder andere komt doordat het biologische leven op deze planeet ook divers is. Het verscheidende karakter van Pandora’s biologische leven staat direct in contrast met de binnenkanten van de menselijke ruimteschepen en bebouwingen. Deze ruimtes zien er identiek en levenloos uit. De veelvoorkomende kleuren van wit, grijs en zwart zorgen ervoor dat deze ruimtes er zielloos uitzien. De ruimtes komen – net zo goed als de soldaten – over als nummertjes en middelen die ingezet kunnen worden voor “een groter doel”.
Waar de Na’vi leven in – en van – de natuur, zijn de mensen afhankelijk van hun elektronica, vuurwapens en (robot-)mechanismen om te overleven op deze buitenaardse planeet. De visuele effecten en computer gegenereerde beelden spelen perfect in op dit contrast tussen natuur en industrialisatie. Hierbij spreek ik niet alleen over de natuur van Pandora, maar ook over alle wezens en planten die daar leven. Zo zien ook de Na’vi er in hun uiterlijk en visualisatie adembenemend uit.
Door de visuele aspecten zul je oprecht geloven dat een mensachtige soort als deze op een buitenaardse planeet zou kunnen leven. Toch zien de – door de mens gemaakte – technologieën en robotachtige uitrustingen er ook sterk gevisualiseerd uit. Dat Avatar zo’n bewonderende film is grotendeels te danken aan deze visuele effecten, maar dat is niet het enige (grote) pluspunt aan deze film!
Avatar is niet hetzelfde als Pocahontas of Dances with Wolves
Zo bevat het verhaal van Avatar krachtige thema’s en (meer dan genoeg) avontuurlijke actiescènes. James Camerons Avatar ontvangt nu nog steeds kritiek op zijn verhaal. Dit komt doordat het verhaal van de film niet origineel genoeg zou zijn. Het verhaal zou te vergelijkbaar zijn met de verhalen uit films als Pocahontas en Dances with Wolves. Er zijn zeker wat overeenkomsten te vinden tussen de films. De bekendste overeenkomst is die van een verboden liefde tussen een man en een vrouw die afkomstig zijn uit twee compleet verschillende (figuurlijke en letterlijke) werelden. Avatar verschilt verder genoeg met Pocahontas en Dances with Wolves.
Het is daarom ook echt tijd geworden om als een gemeenschap van filmliefhebbers en recensenten af te spreken dat we ophouden Avatar zo te bekritiseren. Het vergelijken van Avatar met Pocahontas en Dances with Wolves is als het vergelijken van een appel met een peer en een banaan. Ja, het zijn allemaal stukken fruit, maar het zijn niet dezelfde soorten fruit en dus verschillen ze zeker van elkaar. Als we besluiten Avatar te blijven bekritiseren om het feit dat het in zijn verhaal overeenkomsten heeft met de verhalen van andere films, dan kunnen we voortaan ook de verhalen van elke Marvel Studios-film met elke DC-film gaan vergelijken.
Of elke James Bond-film met elke Mission: Impossible-film en Jason Bourne-film. De genres van Avatar verschillen meer met die van Pocahontas en Dances With Wolves dan de hedendaagse superhelden films (in hun verhalen) met elkaar verschillen. Persoonlijk heb ik sterk het gevoel dat de kritische groep mensen over het verhaal van Avatar, meer boos zijn of onbegrip hebben over het commerciële succes van Avatar, dan dat ze echt begrijpen wat ze zeggen.
Het klakkeloos overnemen van een oneindig verkeerd gebruikt argument is namelijk makkelijker dan stilstaan bij wat – volgens jezelf – niet werkt in het verhaal. Zowel Pocahontas als Dances with Wolves eindigen daarnaast niet met inheemse mensen die blanke kolonisten afslachten en de oorlog winnen, maar Avatar wel.
De thema’s uit Avatar
James Camerons epische film bespreekt in zijn verhaal thema’s als ontbossing, klimaatvervuiling, kolonialisme, kapitalisme en de machtslust van grote bedrijven. Zo worden deze thema’s al in kleine stukken dialoog – aan de start van de film – besproken. Neem bijvoorbeeld het korte moment dat Sam Worthingtons Jake Sully benoemt dat hij in de huidige economie niet met zijn veteranenuitkering zijn ruggengraat kan laten repareren. Dit staat overduidelijk verbonden aan het grotere kapitalistische thema van Avatar. In Avatar willen de grote bedrijven het waardevolle mineraal unobtanium opgraven om zo met bakken vol geld terug naar de Aarde te gaan.
Echter brengen ze daarmee de natuur en klimaat op Pandora in gevaar – wat weer verbonden staat aan thema’s als ontbossing en klimaatvervuiling. Het verhaal van Avatar is thematisch gelaagd en minder simpel dan de meeste mensen dus eigenlijk denken. De focus van het verhaal ligt uiteraard meer op Jake Sully die, tijdens een infiltratie van de Na’vi, zijn echte thuis en geliefde Neytiri ontdekt. Hierdoor kan het verhaal simpel overkomen.
Ook Na’vi – de inheemse mensachtige bevolking van Pandora – zijn gelaagd uitgewerkt. Zo bevatten ze hun eigen taal, rituelen, geloof, maatschappelijke normen en sociaal-culturele waarden. Er kunnen boeken vol geschreven worden over het leven op Pandora, omdat dit (onder andere) door Cameron in de diepte is uitgewerkt. Daarnaast hebben we nog het psychologische aspect van het verhaal. Hierin krijgen we te zien wat het betekent om in de schoenen van een ander te leven (kuch kuch, Jake Sully die de plaats van zijn tweelingbroer overneemt, kuch kuch).
Daarnaast laat Cameron zien hoe een buitenstaander omarmd kan worden door een andere bevolkingsgroep en zijn thuis kan vinden. Dit wordt onder andere vertoond met de wetenschap, waarbij wetenschappers via genetisch gemanipuleerde Na’vi lichamen contact proberen te leggen met de inheemse bevolking van Pandora. Echter speelt het psychologische en morele (innerlijke) conflict van Jake Sully hier ook een belangrijke rol.
Krachtige acteerprestaties
In de film krijgt dit hoofdpersonage te maken met zijn tweestrijd in moraliteit en loyaliteit. Dit conflict wordt perfect in beeld gebracht door hoofdrolspeler Sam Worthington. De acteur laat in deze film zijn bereik als acteur zien. Dit komt doordat hij hetzelfde personage in verschillende lichamen op diverse manieren moet spelen. De grootste ster van James Cameron Avatar is echter Zoë Saldaña. Haar acteerprestatie als Neytiri kan niet anders dan iconisch en haar beste werk genoemd worden. Als filmkijker geloof je door haar prestatie oprecht dat je kijkt naar Neytiri. Met haar verrassend sterke acteerprestatie weet ze alle voorbedachte connecties aan haarzelf als actrice te laten verdwijnen.
Saldaña acteert als het ware zo goed in de film dat je er niet bij stilstaat dat ze acteert. Ze is echt Neytiri. Ook Sigourney Weaver en Michelle Rodriguez weten indruk te maken als twee stoere vrouwen. Deze twee vrouwelijke personages bevatten het soort karakter dat James Cameron zo goed op film kan neerzetten. Ook acteur Stephen Lang weet een briljante acteerprestatie neer te zetten als een schurk dat je als filmkijker lekker kunt haten. Hij speelt zijn rol op een duivelse manier dat zo goed is dat je niemand anders zijn rol kunt zien spelen.
Conclusie
James Camerons Avatar is een briljante film die tegenwoordig eerder ondergewaardeerd, dan overgewaardeerd, wordt. De computer gegenereerde beelden zien er levensecht en prachtig gevisualiseerd uit. Zowel de visuele effecten van de buitenaardse als de menselijke aspecten ogen geloofwaardig. De cast van de film levert ook sterke acteerprestaties. De grootste ster van Avatar blijft Zoë Saldaña, maar ook Sam Worthington, Sigourney Weaver, Michelle Rodriguez en Stephen Lang weten een sterke indruk achter te laten. Avatar bevat in zijn verhaal sterk uitgewerkte thema’s en diepgaande buitenaardse sociaal-culturele aspecten.
Het verhaal van Avatar lijkt simpel, maar gaat velen malen dieper dan de meeste haters je zullen doen laten geloven. Het verhaal mag dan enigszins overeenkomsten hebben met die van Pocahontas en Dances with Wolves, maar Avatar blijft voor een groter deel verschillen van deze twee andere films. Mijn enige echte kritiekpunt op deze film is dat sommige verhaallijnen en momenten uit de film onderbenut of niet genoeg ontwikkeld worden. Hierdoor gaat de film op enkele momenten iets te rap door zijn verhaal heen.
Uiteindelijk blijft Avatar een meesterlijke film die iedereen eigenlijk meerdere malen in zijn leven gezien moet hebben. Gelukkig is de film weer te streamen op Disney+ in Nederland. Daarnaast is de film ook te koop op Blu-ray en DVD op onder andere Bol.com.
