Batman (1989) is een bijzondere film. Niet alleen omdat de film daadwerkelijk best goed is, maar ook omdat deze Batman-film het verhaal achter de superheld deels verandert. Zo zijn de thema’s en de toon van de film deels beïnvloed door de graphic novels The Killing Joke (van Alan Moore en Brian Bolland) en The Dark Knight Returns (van Frank Miller). Echter worden deze verhalen aangepast op een manier waardoor Batman, en zijn aartsvijand, The Joker altijd aan elkaar verbonden zijn. Als het ware zorgen ze er beide voor dat ze ontstaan, wat best bijzonder is, omdat dit nooit zo specifiek werd benoemd in de Batman-stripboeken.
Batman bedenker Bob Kane werkte mee als adviseur aan de film. Dit is terug te zien in de film, want in de vroege jaren van de Batman-stripboeken pakte de superheld de schurken gewelddadiger aan. Sterker nog in de eerste stripboek waarin hij verscheen vermoordde hij een schurk. Dat Batman losser omgaat met zijn moraal – over het niet vermoorden van mensen – is terug te zien in de film. Dit is waarschijnlijk te danken aan de adviezen van Bob Kane.
Ondanks dat Batman (1989) een krachtige film is, voelt het meer aan alsof Tim Burton een eigen invulling heeft gegeven aan wat Batman voor een personage is. Hierdoor kan Batman (1989) het best bekeken worden als een film die in zijn eigen filmwereld bubbel leeft. Als je het eens bent met hoe Batman tegenwoordig streng is tegen het vermoorden van criminelen, dan is de kans groot dat deze film je teleurstelt.
Warner Home Video en Day One MPM brachten op 22 juni 2022 de Ultimate Collectors Edition uit van Batman (1989). De Ultimate Collectors Edition van Batman (1989) bestaat uit een 4K Ultra HD/Blu-ray Steelbook, een fotoboek met 16 pagina’s, tien lobby cards, twee art cards, een Batman-envelop om alles in te bewaren en reproducties van twee posters (op een tweezijdige poster). Mijn dank aan Warner Home Video en Day One MPM voor het versturen van een recensie-exemplaar.
Over Batman (1989)
Batman is een superhelden film uit 1989 dat gebaseerd is op de gelijknamige DC Comics superheld. Batman (1989) is het eerste deel in de originele Batman filmreeks van Warner Bros. De film is geregisseerd door Tim Burton en de cast bestaat uit onder andere Michael Keaton, Jack Nicholson, Kim Basinger, Robert Wuhl, Pat Hingle, Billy Dee Williams, Michael Gough, en Jack Palance. Batman (1989) speelt zich af aan het begin van Batmans strijd tegen de misdaad en toont zijn conflict met zijn aartsvijand The Joker.
Meerdere grote acteurs werden overwegen voor de rol van Batman, maar uiteindelijk zou Keaton gecast worden als de superheld. Keatons casting was zeker controversieel te noemen, omdat hij in 1988 bekend stond als een acteur die in komedies speelt. Veel fans en critici vroegen zich af of hij wel een serieuze rol zou kunnen spelen. Nicholson accepteerde de rol van de Joker onder strakke voorwaarden. Zo kreeg hij flink betaald voor zijn acteerwerk, waaronder een deel van de films opbrengsten (inclusief bijhorende merchandise van de film). Ook kreeg Nicholson zijn eigen opnameschema.
Batman (1989) werd een kritisch en financieel succes. Zo bracht de film meer dan 400 miljoen Amerikaanse dollars op bij de box office. De recensenten en fans spraken vooral met lof over de acteerprestaties van Nicholson en Keaton. Ook waren ze fan van Burtons regie, het productieontwerp van de film, en de score van Danny Elfman. Batman (1989) was toen de vijfde best verdienende film uit de gehele filmgeschiedenis.
Het was ook de inspiratiebron voor het even succesvolle Batman: The Animated Series dat de weg vrijmaakte voor het DC Animated Universe, en het heeft Hollywoods moderne marketing- en ontwikkelingstechnieken van superhelden films beïnvloed. Batman (1989) kreeg drie vervolgen, waarbij Burton en Keaton alleen terugkeerde voor het eerste vervolg: Batman Returns uit 1992.
Recensie
Batman (1989) is een film die mysterieus opent. We krijgen amper iets te zien, terwijl we toe kijken naar het donkere scherm. We weten niet waar we zijn en wat we zien op het scherm. Het enige waar we ons aan vast kunnen grijpen is de epische soundtrack van Danny Elfman. Echter is deze soundtrack net zo mysterieus als wat we op het scherm te zien krijgen. Van het donkere scherm gaan we het licht in, wanneer de titel van de film op het grote scherm voorbijkomt. De titel verschijnt in grote gele letters op het scherm. Dit staat waarschijnlijk symbool voor het feit dat Batman het licht is in deze duistere wereld – vol criminelen, maffiabazen en psychopaten.
Als de film begint kunnen we onze eerste blik werpen op Burtons visie voor de stad Gotham. Deze stad ziet duister en somber uit. Dit komt onder andere door de criminelen die we te zien krijgen in deze stad. Burtons visie van Gotham voelt aan alsof het recht uit de stripboeken komt. Maar op een gekke manier voelt het ook origineel aan voor een Batman-film. Nog nooit was er op zo’n grote schaal een duistere Gotham weergegeven. Simpel gezegd – de atmosfeer van Gotham op het scherm is perfect.
Voordat we Batman in actie te zien krijgen, horen we enkele straattuig praten over de geruchten van een vliegende vleermuis die hun medetuig aanpakt. Het bouwt op naar de introductie van Batman. Om deze reden stelt de film ook zeker niet teleur als we Batman voor het eerst te zien krijgen in de film. We krijgen een van de meest iconische superhelden film momenten te zien. De angst en ongeloof van de criminelen wordt versterkt door de – nog steeds geweldige – soundtrack van Danny Elfman. Daarnaast speelt Michael Keaton Batman ook nog eens krachtig in deze film. De introductie van de Joker is net zo krachtig als die van Batman. Joker wordt in deze film gespeeld door de legendarische Jack Nicholson.
Deze Joker mag dan misschien niet zo goed zijn als die van Heath Ledger of die van Joaquin Phoenix, maar het is nog steeds op elk vlak even uniek. Ik zou zelfs zeggen dat de Joker van Nicholson het meest lijkt op de Joker van de stripboeken. Van de manier waarop hij lacht tot zijn gekke speelgoedfiguren die bijvoorbeeld mensen een elektrische schok geven. Maar ook van het pak tot de manier waarop hij beweegt. Het lijkt allemaal recht uit de stripboeken te komen.
De Joker in deze film begint als een rechterhand van een criminele maffiabaas. Hij stond eerst bekend als Jack Napier en komt zelfverzekerd, relaxed en onverschillig over. Aan de andere kant hebben we Michael Keaton als Bruce Wayne en Batman. Keaton brengt een meer empathische versie van Bruce Wayne naar het scherm. Als Bruce Wayne wil hij niets liever dan zich opnieuw geliefd voelen. Maar Keatons Batman is totaal niet hetzelfde als zijn Bruce Wayne. Zijn Batman is namelijk duister en vastbesloten. Zijn doel is om te voorkomen dat iemand mee maakt wat hij heeft moeten meemaken.
De strijd tussen Batman en Gotham voelt het meest aan als een David versus Goliath verhaal. Of eerder misschien een Man versus God situatie. Iedereen vecht tegen één man – die de rol van een God op zich heeft genomen, om deze niet-perfecte wereld te beschermen. Het komt over alsof deze Batman geen keuze heeft. Zijn alter ego Bruce Wayne moet namelijk de leegte en eenzaamheid in zijn hart vullen met het vechten tegen criminelen en onrechtvaardigheid.
Burtons Batman (1989) ziet er als het gaat om atmosfeer en set design geweldig uit. Helaas zijn de visuele effecten teleurstellend. De computer gegeneerde beelden en visuele effecten zijn niet met de tijd mee gegaan. De visuele atmosfeer van de film is dus gelukkig wel geweldig.
Conclusie
Burtons Batman (1989) is dan lichtjes gedateerd, maar dat maakt deze film niet minder geweldig. Toen Batman (1989) uitkwam was de film zijn tijd ver vooruit. De visuele stijl waar Burton om bekend staat, heeft hij in zijn Batman-film(-s) geperfectioneerd. Het is een revolutionaire film geweest voor het superhelden filmgenre. Dit komt doordat dit de eerste echte goede superhelden film was die het bronmateriaal als duister en serieus weergaf op het scherm.
Het grootste probleem van de film zijn de visuele effecten. Deze zijn oprecht gedateerd. Toch blijft Batman (1989) een van de beste superhelden films aller tijden. De Collectors Edition van Batman (1989) is nu te koop op Bol.com. De film is ook te streamen op HBO Max in Nederland. Ook is Batman (1989) te huur en te koop op Pathé Thuis.
