In de Nederlandse oorlogsfilm Bezuidenhout bouwt het filmverhaal in momentopnames van verschillende jaren op naar het vergissingsbombardement van de Haagse wijk Bezuidenhout dat plaatsvond op 3 maart 1945. Door de inzet van filmische momentopnames en een korte speeltijd komt Bezuidenhout over als een episodische film. Een nadeel van de korte speeltijd en het gefragmenteerde filmverhaal is dat Bezuidenhout snel door zijn (historische) gebeurtenissen en karakterontwikkelingen heengaat.
Hierdoor gaat de film ook minder diep in op de emotionele kern van het verhaal. Toch is het episodische karakter van het filmverhaal niet alleen een nadeel. Zo is het een goed teken dat ik graag nog meer had gezien van deze filmpersonages en filmportret van het Haagse verzet in de Tweede Wereldoorlog. De episodische formule van het verhaal speelt daarnaast goed in op een van de thema’s van de film: het verleden herinneren. De Tweede Wereldoorlog is meer dan 80 jaar geleden begonnen en het lijkt erop dat steeds meer gruwelijke gebeurtenissen die in deze oorlog zijn gebeurd, worden vergeten.
Door de film een episodisch narratief te geven, lukt het de filmmakers ook om het verhaal als momentopnames van vergeten of vervaagde historische herinneringen weer te geven. Bezuidenhout oogt als een film waarin het hoofdpersonage terugblikt op zijn gefragmenteerde (en deels zelf ingevulde) herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Door Bezuidenhout een episodisch narratief te geven, bepleiten de filmmakers ook dat het maken van oorlogsfilm belangrijk is om de verschrikkelijke gebeurtenissen die in het verleden zijn niet te vergeten om ze zo ook niet te herhalen.
Over Bezuidenhout (2025)
Bezuidenhout is een Nederlandse oorlogsfilm uit 2025. De film is geregisseerd door Wouter Hermans. Het scenario van de film is geschreven door Dirk Gunther Mohr. De scenarioschrijver heeft ook als producent meegewerkt aan de film. De productieassistenten van de film zijn Ingrid Bisschop, Hanneke Schmeets, Saskia van der Veeken, Angelique Krabbendam – Van Goch, Jenneke Uitbeijerse en Nicky Troost. De film heeft een speeltijd van 50 minuten.
Gunther Mohr speelt ook een van de hoofdrollen in Bezuidenhout. De rest van de cast bestaat uit (o.a.) Inge Sonderen, Bart Kalisvaart, Frederique Arnold, Susan Joyce, Chris van Veenen, Mila Kok, Dirk van der Pol, Annemieke van Westerloo, Jaydie van den Berg, Benthe Wegman, Peter Nillesen, Andreas Lessig, Tom de Jong, Charlotte Kloosterman, Jolien van der Mandele, Wouter Oosterwijk, Francis Cox, Adam Fields, Rob Grant, James Johnson en Ilse Klein Geltink.
Het filmverhaal volgt een Haagse verzetsgroep in een indrukwekkend verhaal over geschonden vertrouwen en vaderlandsliefde in aanloop naar het vergissingsbombardement van de Haagse wijk Bezuidenhout op 3 maart 1945. De film vertelt hierbij het verhaal van Johan Zuiderwijk. Hij woont met zijn gezin en vrienden in de wijk Bezuidenhout in Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog. De oorlog lijkt uitzichtloos, dus besluiten ze samen een verzetsgroep op te zetten.
De verzetsgroep ontdekt dat Duitsers in het Haagse Bos V2 raketten hebben geplaatst, die gericht staan op Londen. De verzetsgroep neemt steeds meer risico tijdens haar operaties en Johan komt erachter dat er onder hen een verrader aanwezig is. Ondertussen bereiden de Britten zich voor op het bombardement van het Haagse Bos. In de ochtend van 3 maart 1945 gaat dit uiteindelijk gruwelijk mis. Volg de sociale media-accounts van de film Bezuidenhout om op de hoogte te blijven van waar de film dit jaar te zien zal zijn.
Tragisch filmeinde
De film opent met een volledig zwart beeld, terwijl het luchtalarm te horen is. Door gebruik te maken van een kikkerperspectief in het camerawerk weet cinematograaf Robert M. Berger een beangstigend gevoel over te brengen op het filmpubliek. De cinematograaf laat op een effectieve manier het verschrikkelijke beeld van tientallen vliegende bommenwerpers zien wanneer die tevoorschijn uit de wolken komen. De keuze om van Bezuidenhout een zwart-witfilm te maken, heeft dit beangstigende gevoel versterkt.
Doordat Bezuidenhout een zwart-witfilm is, zien de visuele effecten en computer gegenereerde beelden er echter uit. De opening van de Nederlandse oorlogsfilm zit verbonden aan het aangrijpende en tragische filmeinde. Zo zien we in beide filmscènes de gevolgen van het vergissingsbombardement op de Haagse wijk Bezuidenhout. Doordat aan het begin van de film een vooruitblik wordt gegeven op de gebeurtenissen uit het tragische filmeinde, komt het rampzalige einde nog aangrijpender en sterker binnen.
Regisseur Wouter Hermans en scenarioschrijver Dirk Gunther Mohr weten met Bezuidenhout uitstekend weer te geven dat ondanks alle opofferingen er in oorlogen geen winnaars, maar alleen verliezers zijn. Religie is een belangrijk onderdeel in het leven van de filmpersonages. Tegelijkertijd begaan veel filmpersonages moorden, martelingen, verraad en andere vormen van bedrog. Voor een oorlogsfilm waar angst, verraad en de dood heersen, bevat Bezuidenhout een levendige filmwereld. Zo dient de gemeenschap uit Bezuidenhout zelf ook als een filmpersonage.
Eenzaamheid en gevoelens van afzondering
Met een stukje radiogeschiedenis uit de Tweede Wereldoorlog wordt er sterk ingespeeld op de eenzaamheid en gevoelens van afzondering die de filmpersonages ervaren in Bezuidenhout. Op de radio wordt er gesproken over hoe er indien voor jaren lang – en indien nodig alleen – tegen de tirannie van nazi-Duitsland gevochten zal worden. Het gebruik van deze radio-uitzending is een belangrijke en mooie toevoeging, want het voegt meer diepgang toe aan de thema’s van het filmverhaal.
Tijdens deze scène focust de cinematograaf met zijn camerawerk op de bezorgde en gespannen gezichtsuitdrukkingen van de filmpersonages. Hiermee weet de cinematograaf de gevoelens van eenzaamheid en afzondering te versterken. In enkele minuten weten Hermans en Gunther Mohr via scherpe discussies de situaties van de personages in een door nazi-Duitsland bezet Nederland weer te geven. Zo worden niet alleen de consequenties van het overgeven aan nazi-Duitsland besproken, maar ook de potentiële consequenties als Nederland dit niet had gedaan.
Expressiviteit
Bezuidenhout is niet een zwart-witfilm voor de typerende reden dat het een historische film over de Tweede Wereldoorlog is. In plaats daarvan lijken de filmmakers om stilistische redenen ervoor gekozen te hebben om van Bezuidenhout een zwart-witfilm te maken. Doordat Bezuidenhout een zwart-witfilm is, hebben de filmmakers beter kunnen inspelen op de expressionistische stijl en sfeer van de film. Bezuidenhout bevat meerdere kenmerken die passen bij de stijl van expressionistische films. De cinematograaf weet met zijn camerawerk krachtig in te spelen op de expressionistische stijl en sfeer van de film.
Hierbij wordt hij uitstekend ondersteund door het werk van lichttechnicus Koos Westhoff en lichtassistenten Gideon Feenstra en Jan Rekelhof. In de film lijkt er regelmatig gebruikt te zijn gemaakt van een enkele lichtbron. Dit lijkt gedaan te zijn om zo het lichtdonkercontrast in de cinematografie te versterken. Doordat er regelmatig minder of beperkt belichting is ingezet, bevat de film ook meerdere filmscènes vol grote schaduwen. Dit is ook een kenmerk is van expressionistische films. Het sterke lichtdonkercontrast schept het gevoel alsof de filmlocaties van Bezuidenhout meer expressieve decors bevatten.
Daarnaast versterkt het lichtdonkercontrast de duistere filmsfeer en sombere emoties. Met de tragische filmmuziek weet componist André Schoorlemmer ook de expressionistische stijl en melancholische filmsfeer van Bezuidenhout te ondersteunen en verrijken. Schoorlemmer heeft weinig instrumenten en muzikanten ingezet om zijn indrukwekkende filmmuziek te creëren. De componist werkte zelf mee als gitarist aan de film. Daarnaast leverden violiste Maria Sofia Espiga Fonsera en fagottist Evert van Noort belangrijke bijdragen aan de filmmuziek.
De cast weet verder op expressieve manieren de ernst van de Duitse bezetting en het belang van het Nederlandse verzet weer te geven. Ondanks enkele stoffige articulaties van dialogen is het acteerwerk nog steeds redelijk goed. Acteur Chris van Veenen behoort met zijn melancholische zachtaardigheid en onschuld tot de hoogtepunten van de cast. Gunther Mohr valt in Bezuidenhout niet alleen op met zijn werk als scenarioschrijver en producent, maar ook als hoofdrolspeler. De acteur overtuigt vooral met zijn non-verbale acteerwerk en expressieve gezichtsuitdrukkingen. Gunther Mohrs ogen vertellen in zijn (non-verbale) acteerwerk een verhaal op zich.
Conclusie
Nederlandse filmmakers lijken regelmatig een voorkeur te hebben voor het maken van oorlogsfilms over de Tweede Wereldoorlog. Toch beginnen jongere Nederlandse filmmakers zich tegen dit principe te verzetten. In zijn absurdistische komediefilm Trip-Tych bekritiseerde filmmaker Kevin Boitelle met termen als de “Tweede Wereldoorlog Cinematic Universe” het gemis aan artistieke originaliteit in de Nederlandse filmindustrie.
Met Trip-Tych probeerde Boitelle de les te lezen over hoe originele films gemaakt horen te worden. Helaas is de Nederlandse filmmaker hier niet in geslaagd. Zo maakte hij met Trip-Tych een film die valt in de niet bepaald originele categorie van pretentieuze films die vooral overkomen als amateuristische studentenfilms. Nederlandse oorlogsfilms als Bezuidenhout bewijzen twee dingen. Allereerst laat een oorlogsfilm als Bezuidenhout zien dat er nog genoeg originele invalshoeken zijn om onderbelichte verhalen uit de Tweede Wereldoorlog te vertellen.
Daarnaast bewijst Bezuidenhout dat originele Nederlandse films over de Tweede Wereldoorlog – ondanks dat dit filmgenre al veel gebruikt is – een stuk indrukwekkender zijn dan pretentieuze absurdistische films die dit filmgenre bekritiseren. Desondanks bevat Bezuidenhout ook zijn gebreken. Op enkele momenten is het moeilijk om te verstaan wat er gezegd wordt in de film, doordat de filmpersonages fluisteren en de geluidsbewerking wat gebrekkig uitgevoerd is. Bovendien is de episodische geaardheid van Bezuidenhout zowel een pluspunt als minpunt.
Door de episodische geaardheid gaat de film te snel door zijn historische gebeurtenissen en onderwerpen heen. Hierdoor is het moeilijker om de aangrijpende emoties van deze historische gebeurtenissen en onderwerpen echt binnen te laten komen bij het filmpubliek. Tegelijkertijd is het gefragmenteerde verhaal ook een pluspunt doordat het inspeelt op belangrijke thema’s van de film. Bezuidenhout bevat ook meerdere technische pluspunten. Zo leveren cinematograaf Robert M. Berger en componist André Schoorlemmer beide indrukwekkend af.
Cinematograaf Roeland Bentvelzen leverde ook krachtig camerawerk af voor Bezuidenhout. Zo is hij verantwoordelijk geweest voor de cinematografie van de filmscènes bij Het Oranje Hotel. De cinematografen hebben bepaalde camerabeelden afgeleverd die net het extra zetje geven om de film wat specialer, diepgaander en origineler te maken. De visuele effecten en computer gegenereerde beelden van Koen Leerink en Maarten Welzen zien er zowel geloofwaardig als groots uit. Dit is mede te danken aan de schaal van de opnames waarin de visuele effecten geplaatst zijn.
Uiteindelijk is Bezuidenhout vooral een mooie en belangrijke oorlogsfilm geworden door de thematische boodschap dat de verschrikkelijke gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog niet vergeten mogen worden, omdat deze gebeurtenissen zich anders kunnen halen. Ondanks zijn korte speeltijd zet Bezuidenhout zich actief in om het verleden in de actieve herinnering van zijn filmtoeschouwers te houden. In het jaar dat we 80 jaar vrijheid in Nederland vieren, is dit extra belangrijk. Bezuidenhout is tijdelijk in geselecteerde filmtheaters en bioscopen te zien. Mijn dank aan Dirk Gunther Mohr en het team van Bezuidenhout voor het versturen van een online recensie-exemplaar.
