Dune is zonder enige twijfel een van de beste films uit 2021. Als filmrecensent en filmjournalist schaam ik me ervoor dat ik deze film niet in mijn top 10 lijst van beste films uit 2021 heb gezet. De afgelopen weken heb ik Dune driemaal opnieuw bekeken. Mijn waardering voor deze epische sciencefiction film is blijven stijgen. Regisseur Denis Villeneuve heeft zichzelf weten te overtreffen met deze nieuwste film van hem. Frank Herberts boek Dune is moeilijk te adapteren, waardoor het als een grote verrassing is gekomen dat Villeneuve zo goed het verhaal weet te verfilmen.
Als iemand die niet echt bekend is met het schrijfwerk van Herbert, kon ik het verhaal van Dune toch goed volgen. Mensen die nog nooit de boeken hebben gelezen over dit universum, kunnen zonder enige kennis Denis Villeneuve’s Dune kijken en niet overweldigd of in de war raken. Dat is de grootste kracht van Villeneuve geweest in zijn adaptatie van Dune. Ik heb de boeken nog niet gelezen, maar na het zien Villeneuve’s Dune heb ik zeker interesse gekregen om dit wel te gaan doen!
Over Dune (2021)
Dune (2021) is geregisseerd door Denis Villeneuve. Deze regisseur is bekend voor zijn regiewerk aan eerdere films als Blade Runner 2049 (2017) en Prisoners (2013). Dune is de verfilming van de gelijknamige roman van Frank Herbert uit 1965. Denis Villeneuve’s Dune is de derde geadapteerde versie van de gelijknamige roman. In 1984 regisseerde David Lynch ook een adaptatie van Dune. Daarnaast bracht John Harrison in 2000 een miniserie van Dune uit. Dune heeft een ensemble cast met Timothée Chalamet in de hoofdrol van Paul Atreides, de erfgenaam van het Huis Atreides.
Verder bestaat de cast uit (o.a.) Rebecca Ferguson, Oscar Isaac, Josh Brolin, Stellan Skarsgård, Jason Momoa, Javier Bardem, Stephen McKinley Henderson, Dave Bautista, en Zendaya. Dune vertelt het verhaal van Paul Atreides, een begaafde jongeman met een grootse lotsbestemming. In de film reist hij naar de gevaarlijkste planeet in het universum om de toekomst van zijn familie en volk veilig te stellen. Op de planeet komen ze in conflict met elkaar en buitenstaanders. Dit naar aanleiding van de exclusieve voorraad van de kostbaarste grondstof aller tijden. Dit grondstof is een middel om het grootste potentieel van de mensheid te ontgrendelen. Alleen degenen die hun angst weten te overwinnen, zullen overleven.
Grootse openingsscènes
Het eerste wat de film laat horen is de bijzonder uitgewerkte buitenaardse taal die spreekt over dromen en de boodschappen daarvan. Toch is het Hans Zimmer’s muzikale score die de film op een imposante manier opent. Zimmer maakt gebruik van grote drumstellen en andere instrumenten. Ook maakt de componist gebruik van een kleiner drumstel waarop op een gelijk tempo getikt wordt. Hierdoor schept Zimmer het gevoel alsof we luisteren naar een klok die door blijft tikken. In combinatie met het verhaal van de openingsscène komt het over alsof de toevoeging van dit tikkende geluid bedoelt, is om het aftellen tot een (heilige) oorlog te symboliseren.
Villeneuve opent met een simplistisch beeld. Toch is dit een effectief en pakkend beeld. Het eerste beeld wat we zie krijgen is van de specie die zich over de woestijnplaneet Arrakis heen bewegen. Villeneuve legt in zijn openingsscènes direct duidelijk uit waar het conflict in de film over gaat – namelijk de specie dat terug te vinden is op deze woestijnplaneet. Hij laat op een grandioze manier zien hoe de werelden in dit universum met elkaar omgaan, en hoe de rangorde tussen deze planeten en werelden onderling is.
De voice-over monoloog van Zendaya’s personage Chani helpt bij het vaststellen dat het imperium in dit universum werkt via het verkrijgen van de specie op Arrakis. De scène die daarna wordt afgespeeld bevat een soortgelijke introductie. Ditmaal wordt er op een simpele, maar opbouwende manier uitgelegd wat “de stem” is, en hoe dit gebruikt kan worden.
Denis Villeneuve’s regievisie (en samenwerking met Jacqueline West)
Direct met de eerste beelden krijgen we de grootsheid van Villeneuve’s Dune te zien. Zijn visie is terug te zien in de gehele film. Van Villeneuve’s samenwerking met het briljante team van kostuumontwerpers (onder leiding van kostuumontwerpers Jacqueline West en Bob Morgan), tot zijn invloed over de indrukwekkende computer gegeneerde effecten.
Het gevoel dat regisseur Denis Villeneuve zijn stempel heeft achtergelaten op Dune is terug te zien in de film. Villeneuve wilde, net zoals kostuumontwerper Jacqueline West, kijken naar het verre verleden om een stijl te vinden voor de kostuums uit Dune. West beschreef dit idee aan Villeneuve als een moderne adaptatie van Middeleeuwse tijden. Villeneuve vond dit idee geweldig en wilde daarom een kostuumontwerper hebben die ervaring had met het maken van tijdsgebonden kostuums.
West had al eerder gewerkt aan The Revenant (2015), een film vastgebonden aan een tijdsperiode, en dus was een samenwerking al snel vastgesteld. In een interview met The Hollywood Reporter beschreef kostuumontwerper Jacqueline West dat auteur Frank Herbert in zijn boeken niet in detail beschreef hoe de kostuums eruit zagen. In plaats daarvan zorgde de auteur voor een bepaald gevoel. Dit gevoel zat volgens West, zo diep verbonden met regisseur Villeneuve dat ze het advies van hem gebruikte als richtlijn voor haar ontwerpen. Dit is een voorbeeld dat laat zien dat de regievisie van Villeneuve als de rode draad voor Dune werd genomen.
Gedetailleerd Camerawerk
De planeten van Arrakis en Caladan (de thuiswereld van familie Atreides) zijn rijk gedetailleerd. Het, met een Oscar bekroonde, camerawerk van Greig Fraser brengt deze gedetailleerde planeten goed in beeld. Frasers camerawerk is divers, maar een samenhangend aspect in zijn cinematografie is dat de focus altijd ligt op iets waarvan de filmtoeschouwers de grootte begrijpen. Het camerawerk van Fraser werkt goed samen met de computer gegeneerde effecten om echte dieptewerking te maken.
Of het nu een enorm leger van mensen is waarbij een schip in de lucht op hen afkomt of een zandworm is die we zien vanuit het perspectief van twee mensen, de focus ligt op iets binnen het kader waarvan we de grootte begrijpen. Dat schept het massieve gevoel van diepte in elk afzonderlijk beeld. Daarnaast zet Fraser niet alleen de personages in grote omgevingen op beeld, maar plaats hij de personages als hoofdonderwerp ook in beeld door (o.a.) gebruik te maken van bijzondere close-ups.
Ook vertelt Fraser met zijn camerawerk een verhaal apart. Zijn cinematografie bevat de geschiedenis van families als die van het Atreides huis. Wanneer Paul Atreides voor het eerst “de stem” gebruikt in Dune, laat Fraser in zijn camerawerk ook beelden zien van een schilderij van Pauls grootvader en een beeldje van stierenvechten. Hiermee vertelt Fraser met zijn camerawerk al dat Pauls grootvader aan stierenvechten deed – iets wat later ook wordt bevestigd in een gesprek tussen Paul en Leto Atreides.
Pauls dromen
Maken dromen alleen goede verhalen? Of zijn het boodschappen uit de diepte? Dit zijn twee tegenstrijdige boodschappen die benoemd worden in Dune. Het hoofdpersonage Paul gaat onbewust op een reis waarbij hij deze twee vragen onderzoekt. Hij ziet visioenen die als dromen niet volledig uitkomen, maar wel een kern van waarheid bevatten. Zijn dromen laten zien wat de toekomst brengt of kan brengen, waardoor zijn dromerige visioenen gezien kunnen worden als boodschappen uit een onzekere toekomst (in andere woorden: de diepte).
Een bijzonder voorbeeld hiervan is het insect die over de grond loopt waar Duncan Idaho tweemaal langskomt. Eenmaal in een dromerig visioen van Paul over de toekomst van Duncan Idaho waarbij een insect naast hem loopt en een andere keer wanneer Duncan Idaho zich daadwerkelijk op die plaats bevindt. Op dat moment loopt het insect over Duncan Idaho’s vinger heen. Pauls dromerige visioenen kunnen het best beschreven worden als boodschappen uit de diepte van een potentiële toekomst.
Ensemble cast
Denis Villeneuve’s Dune bevat een ensemble cast waarbij zelfs de castleden die minder te doen krijgen, een enorme indruk achter weten te laten. Als deze castleden met hun personages op het scherm komen, raak je enthousiast, omdat je weet dat hun tijd op het scherm niet lang, maar wel geweldig zal zijn. Goede voorbeelden hiervan zijn Josh Brolin, Dave Bautista, Stephen Henderson, Javier Bardem, Zendaya, Sharon Duncan-Brewster, David Dastmalchian, en Jason Momoa (vooral Jason Momoa). De gehele cast levert krachtig acteerwerk, waarbij Timothée Chalamet toch echt de show weet te stelen.
Dit is niet alleen te danken aan zijn geweldige acteerwerk, maar ook aan de manier waarop hij charismatisch inspeelt op het acteerwerk van zijn tegenspelers. Een goed voorbeeld hiervan is zijn vriendschap met Momoa’s Duncan Idaho, waarbij het aanvoelt alsof ze broers zijn. Een ander goed voorbeeld is zijn vriendschappelijke rivaliteit met Brolins Gurney Halleck, waarbij ze elkaar tegelijkertijd serieus nemen en belachelijk maken. Hierbij kun je denken aan hoe ze bekvechten met elkaar over of Paul altijd de voetstappen van Gurney Halleck kan herkennen.
Dune is het eerste deel van deze slow-burn franchise
Dune wordt door enkele recensenten beschreven als een film met losse eindjes. In andere woorden: Dune komt over als de helft van een (groter) verhaal. Dune is overduidelijk het eerste deel van een grotere franchise. Toch zie ik Dune niet als de helft van een verhaal. Dit kan deels komen doordat ik niet bekend ben met de boeken waarop de film is gebaseerd. In deze tijd van franchises, vervolgen en prequels, maakt het me niet zoveel uit dat Denis Villeneuve’s Dune is opgesplitst in meerdere films.
Want Dune uit 2021 is eigenlijk Dune – Part One. Dit is niet bepaald een spoiler te noemen, dus daarom dat ik het nu ook bevestig. Dune is een film die leuk blijft om te kijken, of er nu een tweede deel zou zijn gekomen of niet. De film wordt per keer dat je het kijkt leuker en beter, omdat je steeds dieper in Frank Herberts en Denis Villeneuve’s Dune filmuniversum wordt getrokken. Toch is Dune zeker een film die een slow-burn, of met andere woorden een langzame opbouw, bevat.
Voor wie niet bekend is met de term: een “slow-burn” is een filmstijl waarin plot, actie en scènes zich langzaam ontwikkelen naar een (meestal) explosief kookpunt. Dit is ook het geval bij Denis Villeneuve’s Dune. Deze filmstijl is niet voor iedereen geschikt, maar ik ben er zelf dol op. Zeker als het gebruikt wordt bij diepgaande en grote blockbusters als Dune en bijvoorbeeld Matt Reeves’ The Batman.
Conclusie
Dune is een meesterlijke sciencefiction film van regisseur Denis Villeneuve. Het verhaal van Frank Herberts boeken is geadapteerd naar een begrijpbare en meeslepende film. De film is rijk gevuld met narratieve en locatiegebonden details. Villeneuve heeft zijn visie volledig losgelaten op Herberts boeken – iets waar de film zeker van heeft geprofiteerd. Het camerawerk van Greig Fraser is terecht beloond met een Oscar bij de Academy Awards. Ook de computer gegenereerde visuele effecten zijn van topniveau. De ontwerpen van de kostuums zijn net zo goed en sterk te noemen als de visuele effecten.
Dankzij de bijdrage van beide aspecten komt de film levensecht, maar buitenaards over. Het acteerwerk van de gehele cast is goed, waarbij Timothée Chalamet echt de show weet te stelen. De score van Hans Zimmer is imposant. Dune is een diepgaande sciencefiction blockbuster die je echt (meerdere malen) gezien moet hebben. Dune is nu te koop op 4K Ultra HD Blu-ray, Blu-ray en DVD op (o.a.) Bol.com. Daarnaast is de film ook te streamen op HBO Max. Mijn dank aan Warner Home Video en Day One MPM voor het versturen van een recensie-exemplaar.
