Duty of Care is een van de vele films die dit jaar te bekijken was op het Movies that Matter Festival. De film was zowel op locatie te zien en online te bekijken. Duty of Care is geregisseerd door Nic Balthazar. Hij is een Belgische televisiemaker bij de VRT en filmregisseur. Naast dat hij Duty of Care heeft geregisseerd heeft hij ook de film geproduceerd. Sarah Tak diende ook als producent van de film. Duty of Care is een documentaire van 56 minuten waarbij we de ingetogen, maar gepassioneerde advocaat Roger Cox volgen.
In Balthazars Duty of Care krijgen we een inspirerende kijk achter de schermen te zien bij de rechtszaken tegen Shell en de Nederlandse overheid om klimaatverandering aan te pakken. Advocaat Roger Cox speelde hierbij een belangrijke rol, omdat hij in twee historische zaken het voor elkaar krijgt dat catastrofale klimaatverandering illegaal verklaard kan worden. Cox zegt dat het leven van hem als jonge advocaat veranderde toen hij Al Gore’s An Inconvenient Truth zag. De advocaat zal het wellicht niet weten, maar Duty of Care zal hetzelfde effect kunnen hebben op veel kijkers.
Over Duty Care (2022)
Roger Cox herinnert zich de eerste keer dat hij Al Gore’s An Inconvenient Truth zag nog goed. Na het zien van deze documentaire besloot hij klimaatverandering serieus te gaan nemen. Hij begon zich als activist en advocaat in te zetten tegen de klimaatopwarming. Duty of Care volgt de advocaat tijdens twee baanbrekende rechtszaken die een inspiratiebron werden voor klimaatactivisten over de hele wereld. In de Urgenda-zaak uit 2015 besloot de rechter dat de Nederlandse regering onmiddellijk effectieve actie moest ondernemen om uitstoot van broeikasgassen omlaag te brengen.
Roger Cox gaat een paar jaar daarna een nog grotere uitdaging aan. Hij besluit een zaak te starten tegen Shell, het grootste oliebedrijf ter wereld. Shell brengt zwaar geschut in stelling, terwijl Cox en zijn team zich voorbereiden op een juridische thriller. Naast deze twee zaken laat Duty of Care ook zien hoe Cox de wereldwijde klimaatbeweging op een nieuw niveau bracht.
De twee scenario’s van (verdere) klimaatopwarming
De documentaire opent met een quote van Jagmeet Singh. De quote vertelt dat klimaatverandering bevochten moet worden op een manier dat de mensheid echt wilt winnen. Deze quote past op verschillende manieren goed bij de documentaire. Zo kan de quote een metafoor zijn voor de manier waarop regeringen, politieke partijen en grote bedrijven zich lijken in te zetten. Echter zullen ze op de manier hoe ze zich “inzetten” tegen klimaatverandering, niet winnen van dit globale probleem.
Daar kan Singhs quote dus naar verwijzen. De quote komt er dus op neer dat als de mensheid de klimaatverandering wilt bevechten, dat dit op een serieuze manier gedaan moet worden. Een manier waarbij we het probleem serieus nemen en serieuze acties inzetten om dit probleem aan te pakken. De quote wordt gevolgd door twee aardbollen die tussen 2000 en 2100 de gemiddelde graden Celsius van de klimaatopwarming laten zien. De rustgevende stem van regisseur Balthazar legt uit dat de twee aardbollen de twee scenario’s laten zien van hoe klimaatopwarming kan uitspelen.
De linker aardbol laat de voorzichtig positieve scenario zien met geforceerde en snelle klimaatmaatregelen. Via deze klimaatmaatregelen zou de temperatuurstijging van de wereld onder controle gehouden kunnen worden. De rechter aardbol laat de klimaatopwarming als we in een “business as usual” scenario blijven. Dit catastrofale scenario laat zien hoe het gemis van klimaatmaatregelen en het blijven gebruiken van fossiele brandstoffen, de Aarde zowat onleefbaar zal maken in 2100.
De introductie en drie aktes van Duty of Care
Deze openingsscène in de documentaire kan het best beschouwd worden als een proloog tot Duty of Care. Na deze proloog introduceert de regisseur zichzelf via een montage van beelden uit zijn werk als filmmaker en klimaatactivist. Daarnaast krijgen we ook beelden en foto’s uit zijn persoonlijke leven te zien. Op deze manier weet regisseur Nic Balthazar de documentaire toegankelijker te maken, want hij presenteert zichzelf als een alledaags persoon. Deze scène kan het best gezien worden als een introductie tot de film, waarbij Balthazar het publiek zich in de schoenen van een bezorgde burger (en klimaatactivist) probeert te zetten.
Hij wil als het ware laten zien dat deze klimaatactivisten ook gewoon normale mensen zijn. De documentaire is activerend en uitdagend opgesteld tegenover het publiek. Zo stelt Balthazar aan het publiek de vraag of we echt meer beangstigende beelden te zien moeten krijgen van rampzalige overstromingen, aanhoudende droogtes en razende bosbranden. Het antwoord blijkt helaas een overduidelijke “ja” te zijn, want het probleem lijkt niet regelmatig genoeg benoemd of überhaupt aangepakt te worden. En dan vooral niet door de groep mensen die met hun macht en invloed ook echt er iets aan kunnen doen.
Duty of Care is als documentaire voor de rest in drie aktes opgesplitst. Dit is een toepasselijke keuze geweest, omdat de drie aktes ook de twee eerdere grote (en toekomstige) klimaatrechtszaken laten zien. De eerste akte volgt de Urgenda-zaak, waarbij de tweede akte de Shell-zaak laat zien en de derde akte het domino-effect van deze eerdere rechtszaken onderzoekt. Duty of Care heeft daarom ook als subtitel “The Climate Trials”.
Geen technisch hoogstandje
Op technisch vlak bevat Duty of Care bij de opening van zijn eerste akte een ongelofelijk knap staaltje camerawerk. Als kijker (en recensent) vroeg ik me oprecht af hoe ze dit hadden uitgevoerd. Voor de rest valt de documentaire op technisch vlak wat tegen. Er wordt vrij weinig geëxperimenteerd met nieuwe technieken in de montage, geluidsbewerking of cinematografie. Er kan verder gezegd worden dat er duidelijk te zien is dat de natuuropnames redelijk wat kleurbewerking ondergaan zijn. Dit zorgt voor prachtige, maar onregelmatige en geperfectioneerde beelden.
Hierdoor komt het over alsof de filmmakers in Duty of Care deze beelden hebben aangepast om de natuur aantrekkelijker te maken om te beschermen. Als dit daadwerkelijk het geval zou zijn, dan is het best teleurstellend, want zeker als klimaatactivist en natuurliefhebber zou je de natuur horen weer te geven zoals die echt (in het hier-en-nu) is.
Shells geschiedenis van “goede bedoelingen”
Ondanks dat de documentaire de natuur er beter laat uitzien dan dat het is, laat regisseur Nic Balthazar bij de klimaatzaken wel zien hoe het echt heeft gelopen. Zowel de overwinningen, als de twijfels en de onregelmatige dubbelzinnigheid van zaken worden vertoond. Zo komt de vrouw van advocaat Roger Cox uit een gezin met een vader die voor Shell werkte.
In plaats van dat er alleen slecht over Shell gesproken wordt, laat Balthazar ook zien hoe Roger met zijn vrouw en schoonmoeder praat over de betere kant uit het verleden van het oliebedrijf. In de late jaren 1980 en ook in de jaren 1990 verborg Shell namelijk niet dat klimaatverandering een probleem is en dat hun producten daar iets aan toevoegen.
Zo maakte Shell ook al in de jaren 1980 een documentaire over de klimaatopwarming. Tegenwoordig lijkt Shell juist geen verantwoordelijkheid meer te willen pakken. In plaats daarvan leggen ze deze verantwoordelijkheid neer bij de koper van hun producten, en dat terwijl deze koper weinig tot niets kan doen om hier systematisch verandering in te brengen. De documentaire laat daarom ook zien dat het meer dan normaal is om Shell dan nu ook te verwijten dat ze met de kennis (en goede bedoelingen) die ze toen hadden, later toch de verkeerde kant op bewogen.
Conclusie
Duty of Care toont als film aan dat niemand gevaren voor anderen mag scheppen, vooral niet wanneer deze gevaren voorkomen kunnen worden. De film laat ook zien hoe Roger Cox en zijn team regeringen en overheden verantwoordelijk houden voor de beloftes die ze jaar per jaar maken om klimaatverandering serieus aan te pakken. Tegelijkertijd voelt de documentaire wel regelmatig aan als een televisie documentaire die op technisch vlak niet veel nieuws brengt tot het genre. Duty of Care opent met een sterke proloog, waarbij gebruik wordt gemaakt van een rustige stem en verontrustende beelden om de twee mogelijke scenario’s van klimaatopwarming weer te geven.
Wat volgt is een documentaire die via de ingetogen advocaat Roger Cox laat zien hoe we als burgers via het rechtssysteem klimaat vervuilende bedrijven aan mogen pakken. Daarnaast laat de documentaire ook zien dat het hierin mogelijk is om zelfs de overheid verantwoordelijk te houden voor het in gevaar brengen van zijn burgers door klimaatvervuiling en klimaatopwarming. Toch laat de documentaire ook zien dat het niet altijd zo zwart-wit is geweest, waarbij grote bedrijven als Shell de schurk van het verhaal zijn.
Zo laat de documentaire ook zien dat Shell oorspronkelijk op een goed pad zat, waarbij ze de verantwoordelijkheid van klimaatvervuiling door hun producten bij zichzelf neerlegde. Daarnaast laten ze ook zien dat Shell in de vorige eeuw een documentaire had gemaakt over de gevaren van klimaatopwarming. In plaats van Shell helemaal weer te geven als de grote schurk die er altijd al is geweest, wordt er een meer realistisch en een op waarheid gebaseerd verhaal geschetst. Om dit als filmmaker en klimaatactivist te doen lijkt me niet makkelijk, maar ik heb admiratie dat regisseur Nic Balthazar dit toch wel heeft gedaan.
Duty of Care is een bijzondere en aangrijpende documentaire die ondanks enkele tekortkomingen toch sterk aan te raden valt. Het is helaas nog onduidelijk waar en wanneer de film verder te zien zal zijn. Het Movies that Matter Festival 2022 is al afgelopen, en dat was de enige plek waar de film tot op heden te zien was. Zodra er meer bekend is over waar en wanneer de film te zien is, dan zullen jullie dat op SebKijk kunnen lezen!
Over het Movies that Matter Festival 2022
Het Movies that Matter Festival heeft als visie dat de kunstvorm film een uitzonderlijk sterk medium is. Het lukt cinema om door onverschilligheid of cynisme heen te breken – iets wat het geschreven woord niet altijd lukt. Het vermogen om door onverschilligheid en cynisme te breken, maakt film het belangrijkste middel om mensen te betrekken bij de strijd voor mensenrechten en een duurzame samenleving. Het festival probeert impact te scheppen door een spiegel voor het publiek te houden, vragen te stellen en inzichten te geven.
Films vormen dus de kern van alle activiteiten van het Movies that Matter Festival. Het Movies that Matter Festival 2022 wordt mogelijk gemaakt door hoofdpartner Nationale Postcode Loterij en (deels onder voorbehoud) partners als Amnesty International, BNNVARA, ASN Foundation, Creative Europe Media, Gemeente Den Haag, Fonds 21, Fonds 1818, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Oak Foundation, Nederlands Filmfonds, dagblad Trouw, vfonds, VEVAM en VSBfonds.
