Regisseur Todd Phillips – bekend van succesvolle komediefilms als The Hangover (2009) en minder succesvolle komediefilms als The Hangover Part III (2013) – levert met zijn film Joker een audiovisueel portret van een onbegrepen en gebroken man. Een van de kenmerkende narratieve aspecten van Phillips’ is dat hij in zijn films buitengewone situaties in zet om voor veel chaos in het leven van de hoofdpersonages te zorgen. In de films uit The Hangover trilogie worden deze buitengewone situaties komisch uitgespeeld, terwijl Phillips in Joker zijn uitgangspunt omdraait naar dat van een tragedie.
Desondanks benoemt het titulaire hoofdpersonage dat zijn leven altijd al een komedie is geweest. Met deze zelfbewuste keuze wil Phillips laten zien dat mensen die zwaar onder geestziektes lijden een breekpunt hebben, waarna ze alleen nog maar de humoristische kant van hun leed kunnen in zien. De film vertelt een losstaand verhaal dat gaat over Arthur Fleck. Hij heeft een hele reeks aan psychische problemen. De film laat zien hoe Arthur Fleck steeds dieper in een zwart van onbegrip, pijn en geweld valt.
De keuze om van Joker – een van de grootste en bruutste schurken aller tijden – een onbegrepen volwassen man met hevige mentale problematiek te maken, werd bijgestaan door veel controversie. Ondanks dat de film een mooie beoordeling (een 8.3/10) op IMDb heeft, zijn er nog steeds een grote hoeveelheid filmtoeschouwers en filmliefhebbers die bang zijn dat deze film mensen aan zal zetten tot gewelddadigheid. Dit is best begrijpelijk. We leven in een tijd waarbij er zo’n beetje wekelijks – vooral ook in Amerika – steek- of schietpartijen plaatsvinden.
Dezelfde groep filmtoeschouwers is ook bang dat de film meer begrip zou opbrengen voor de acties van gewelddadige personen zoals de Joker. Wederom is dit best begrijpelijk. Het komt regelmatig voor dat als een jongvolwassene man een schietpartij begint, de zwaarte van zijn acties verminderen worden, doordat de (nieuws-)media de open kaart van zijn geestesziekte opspeelt. De algehele controversie rondom een film over de Joker is alleen al begrijpelijk vanwege het moordlustige karakter en de gewelddadige geschiedenis van dit hoofdpersonage.
Doordat Phillips een film heeft gemaakt waarin filmtoeschouwers de opkomst van een psychotische moordenaar volgen, is de controversie nog verklaarbaarder. Desondanks is het niet eerlijk om als filmtoeschouwer er direct vanuit te gaan dat Joker het filmpubliek tot geweld aan zal zetten. De filmbeelden die het filmpubliek te zien krijgt zullen ongemakkelijk, shockerend en voor sommige zelfs confronterend zijn. Toch worden de acties van het hoofdpersonage op geen enkel moment in de film verheerlijkt of goedgepraat.
Over Joker (2019)
Joker is een psychologische thriller film uit 2019. De film is geregisseerd door Todd Phillips. De regisseur schreef het scenario van de film samen met Scott Silver. Joker is ontstaan in een samenwerking tussen de landen Canada, Australië en de Verenigde Staten van Amerika. De film is gebaseerd op het gelijknamige strippersonage uit DC Comics. Joaquin Phoenix speelt de titulaire hoofdrol. De rest van de cast bestaat uit (o.a.) Robert De Niro, Zazie Beetz, Frances Conroy, Brett Cullen, Shea Whigham, Bill Camp en Leigh Gill.
Joker is geproduceerd door Warner Bros. Pictures en DC Films in samenwerking met Village Roadshow Pictures, Bron Creative en Joint Effort. De film is wereldwijd in de bioscopen uitgebracht door Warner Bros. Pictures. De film heeft een speeltijd van 122 minuten. Joker beleefde zijn wereldpremière bij het 76ste Internationale Filmfestival van Venetië op 31 augustus 2019. De film werd daarna in de Amerikaanse bioscopen uitgebracht op 4 oktober 2019. De film werd op 3 oktober 2019 in de Nederlandse bioscopen uitgebracht.
Joker werd op 2 oktober 2019 in de Belgische bioscopen uitgebracht. Ondanks dat de film gemixte recensies van de filmcritici ontving, werd Joker een groot box office succes. Joker werd de eerste R-rated film met een opbrengst van meer dan 1 miljard Amerikaanse dollars. De film hield het record voor best verdienende R-rated film totdat Deadpool & Wolverine deze plaats overnam in 2024. Het filmverhaal volgt Arthur Fleck die een hele reeks aan psychische problemen heeft en steeds dieper in een zwart gat van geweld valt. Dit resulteert in de opkomst van zijn alter ego “Joker”.
Karakterstudies
Todd Phillips onderzoekt met zijn film het titulaire personage op een psychologische manier. Joker werpt een blik in het brein van een narcistische en geesteszieke psychopaat. De kracht van de film bevindt zich in de ongemakkelijkheid en afkeuring die we voelen voor het gedrag van Arthur Fleck. Desondanks is het voor het filmpubliek enigszins begrijpbaar dat Arthur Fleck een duister psychopathisch pad inslaat. Naast een psychologisch uitgediept hoofdpersonage, geeft de film ook een portret weer van de klassenstrijd uit de jaren 1980.
De normale burgers moeten omgaan met een rattenplaag en een vuilnisstaking. Hierdoor bevinden ze zich in stinkende (buiten-)wijken, terwijl de rijkelieden blijven genieten van hun grootse villa’s en mooie gala’s. Joker werkt ook goed doordat het verhaal de filmtoeschouwers laat zien wat een klassenscheiding met de maatschappij kan doen. In mijn ogen is dit de werkelijke boodschap – of eerder waarschuwing – van de film. Veel filmtoeschouwers vinden dat de boodschap van de film gaat over het hebben van een slechte dag en hoe dit kan zorgen voor een complete omslag van je karakter.
In mijn ogen is dit niet het geval, want Arthur Fleck zegt letterlijk in de film dat hij zich geen enkel moment in zijn leven zich vrolijk heeft gevoeld. Arthur heeft dus veel meer dan een slechte dag gehad. De film laat zien hoe een herhaaldelijke staat van onbegrip, klassenscheiding en wreedheid voor psychopaten kan zorgen. De film verpakt de boodschap op een lichtjes problematische en onduidelijke manier, want het komt enigszins over alsof we Arthur Fleck moeten toejuichen dat hij zich verzet het onrecht dat hem is aangedaan.
Hierdoor komt het over alsof Phillips en scenarioschrijver Scott Silver Arthur Fleck verpakken als het slachtoffer van de film, maar dit komt als een gevolg van de karakterstudies van Gotham City en de Joker. Phillips en Silver lijken meer geprobeerd te hebben om een filmisch portret te schetsen hoe een persoon als de Joker in en de werkelijkheid zou kunnen ontstaan. Hierbij schetst de film ook een realistisch beeld van het tegenstrijdige karakter van de mens als kuddedier.
Phillips en Silver laten zien dat zelfs wanneer Arthur Fleck een symbool wordt tegen de bevoorrechte elite van Gotham, de menigte nog steeds niet echt om hem geeft. Deze (grote) groep mensen geeft meer om wat zijn alter ego Joker en zijn acties representeren, dan om wie Arthur Fleck als persoon echt is. Op deze droevige en ironische manier laten Phillips en Silver zien hoe een psychopaat gevormd kan worden door de maatschappij die hem faalt en verheerlijkt kan worden door een menigte die hetzelfde meemaakt.
De geest en het lichaam van Arthur Fleck zijn als een doek waarop hijzelf en de massa, twee verschillende “kunstwerken” schilderen. Ondanks de enigszins twijfelachtige en nogal overduidelijke opzet van het filmverhaal, weten Phillips en Silver wel goed de groeiende woede en opnemende spanningen in stad te symboliseren in de interne worstelingen van Arthur Fleck. Daarnaast spelen de externe en interne moeilijkheden van Arthur Fleck krachtig op elkaar in en versterken ze elkaar.
Er kan zeker geconcludeerd worden dat de film het niet opneemt voor Joker, maar in plaats daarvan zijn filmpubliek waarschuwt voor hoe systematische problemen en ongelijkheden in de maatschappij voor mensen als de Joker kunnen zorgen. De film humaniseert Arthur Fleck, maar trapt niet in valkuil van de narratieve goedkeuring van gewelddadigheid doordat de focus in het filmverhaal wordt gelegd op de consequenties en beredenering van de totstandkoming van de Joker. Uiteindelijk levert Phillips een filmische waarschuwingsbrief voor het systematisch laten ontstaan van mensen (of alter ego’s) als de Joker.
Desondanks bevat Joker een voorspelbaar verhaal. Hierbij kunnen filmtoeschouwers van tevoren al voorspellen hoe de film zich zal uitspelen. Daarnaast is het jammer dat dat de rest van de cast in vergelijking met hoofdrolspeler Joaquin Phoenix niet echt opvalt. Dit is grotendeels te danken aan het feit dat ze veel minder te doen krijgen in het filmverhaal. De dialogen uit het scenario zijn verder ook niet al te krachtig geschreven. Gelukkig weet Phoenix met zijn acteerwerk de dialogen minder pretentieus en droog te maken.
Joaquin Phoenix en Heath Ledger
Joker is een misselijkmakende en uitdagende film. Bij elke zet die de film maakt, vraagt het filmpubliek zich af hoeveel langer ze nog kunnen toekijken naar dit zenuwslopende spektakel. Een van de (hoofd-)doelen van Joker is om de filmtoeschouwers zich ongemakkelijk te laten voelen. De filmmakers laten je ongemakkelijk voelen door alle gewelddadige acties die het hoofdpersonage ondergaat. In dit doel zijn ze zeker geslaagd. Dit komt mede door de acteerprestaties van Phoenix. Phoenix is op zijn minst net zo iconisch als Heath Ledgers Joker uit The Dark Knight (2008).
Nu heeft Phoenix natuurlijk een gehele film gekregen om aan zijn versie van de Joker te werken. In tegenstelling tot Ledger die alleen een (mysterieuze) bijrol had in Christopher Nolans The Dark Knight. De acteerprestatie van Phoenix is in deze film zo sterk dat je daadwerkelijk gaat geloven dat zijn personage echt zou kunnen bestaan. Phoenix komt niet over als een acteur die de rol van de Joker speelt. Phoenix weet (net zoals Ledger) de essentie van dit personage zo goed te omvatten dat hij overkomt als de Joker die tot leven is gekomen.
Phoenix heeft zijn best gedaan om een perfecte versie van de Joker neer te zetten. Zo heeft hij flink wat gewicht verloren om de rol van Arthur Fleck en de Joker te spelen. Phoenix is broodmager in deze film. De acteur zet een gebroken man in beeld en geluid neer. Bij het aantrekken van zijn clownsschoen klinkt en lijkt het alsof Arthur zijn magere rug aan het breken is. Phoenix weet verder goed een sulletje te spelen in wiens leven alles tegen zit en niemand hem echt begrijpt of respecteert. Daarnaast heeft Phoenix een memorabele duivelse en heksachtige (Joker) lach.
Sombere en realistische filmwereld
Joker bevat buitengewone filmbeelden die filmtoeschouwers tegelijkertijd pakkend, prachtig en onaangenaam zullen vinden. Het aangrijpende uiterlijk van de film is niet alleen te danken aan het sublieme camerawerk van cinematograaf Lawrence Sher, maar ook aan het meesterlijke productieontwerp van Mark Friedberg. De filmwereld ziet er tegelijkertijd realistisch, somber en donker uit. Joker is minder stilistisch dan (bijvoorbeeld) Tim Burtons Batman (1989) en Batman Returns (1992), maar de film bevat wel meer donkere en sombere aspecten die realistischer overkomen.
De belichting in de film en de montage van filmmonteur Jeff Groth ondersteunen ook de filmsfeer. Ze helpen bij het neerzetten en overbrengen van een fragiel, maar psychopathisch filmpersonage. Een goed voorbeeld hiervan is de dansscène in een toiletruimte. De toiletruimte is somber groen belicht, terwijl de buitenkant van de ramen vurig belicht is. Dit weerspiegelt dat Arthur zich nog meer aan het vervreemden is van zijn omgeving door zichzelf te vervormen tot de Joker. Zowel de make-up afdeling als kostuumontwerper Mark Bridges leveren ondersteunend werk af aan het uiterlijk van de film.
Bij de filmintroductie van Arthur Fleck krijgt het filmpubliek al close-ups van het hoofdpersonage te zien die zichzelf schminkt en forceert te lachen. Al snel verandert zijn gezichtsuitdrukking naar iets sombers. Het gedetailleerde werk van de make-up afdeling speelt goed in op de tegenstrijdige psyche van Arthur Fleck. De kostuumontwerper en make-up afdeling hebben samen gezorgd voor het beste filmuiterlijk van de Joker. Doordat Arthur Fleck en de Joker twee verschillende uiterlijken hebben, weten de make-up afdeling en de kostuumontwerper goed in te spelen op de transformatie die Arthur Fleck doorgaat in het filmverhaal.
De tragische filmmuziek ondersteunt ook de deprimerende filmsfeer van Joker. Het werk van componist Hildur Guðnadóttir zit vol strijkinstrumenten en klinkt op meerdere momenten als breekbare botten die als snaren worden aangeslagen. De componist geeft een melancholische auditieve kijk op de wereld weer. Zowel de filmmuziek als het werk van de geluidsafdeling worden ingezet om het filmpubliek te vervreemden van hunzelf en de filmwereld. De filmmuziek en de geluiden uit de film proberen filmtoeschouwers mee te nemen in het idee hoe iemand kan kiezen voor geweld, wraak en haat.
Conclusie
Uiteindelijk is Joker een film die ondanks enkele tekortkomingen sterk weet te overtuigen. Dit komt voornamelijk door het geweldige acteerwerk van Phoenix en de krachtige regie van Phillips. De regisseur weet een iconisch figuur uit de wereld van stripboeken realistisch te onderzoeken en hiermee een psychologische blik op het personage van de Joker te werpen. Daarnaast gaat de film diep in op maatschappelijke kwesties rondom klassenstrijden, geestesziekten en geweld. Het bijzondere productieontwerp van Mark Friedberg en de meeslepende filmmuziek van Hildur Guðnadóttir maken de film ook sterker.
De tekortkomingen van de film liggen niet alleen de voorspelbaarheid en de dialogen van het filmverhaal, maar ook bij de enigszins directe en problematische opzet waarmee de film zijn controversiële thema’s bespreekt. Het helpt dat de cast met hun acteerprestaties toch betekenis en diepgang weet te geven aan de dialogen (en thema’s) van het filmverhaal. Joker is nu te koop op 4K Ultra HD Blu-ray (inclusief Full-HD Blu-ray), Blu-ray en DVD op (o.a.) Bol.com. Daarnaast is de film te huur en te koop op Pathé Thuis in Nederland. Daarnaast is Joker is te streamen op HBO Max in Nederland.
Top recensent !!!
Hoi Rob, bedankt voor het compliment!