Joker (2019) – Film Recensie

Al voordat Joker uitkwam bij het Filmfestival van Venetië, werd de film regelmatig besproken. Doordat de film geestesziektes in combinatie met gewelddadigheid uitbeeld, ontstond er veel controversie rondom de film. Maar is deze controversie wel terecht geweest? De film blijft namelijk gaan over de “Clown Prince of Crime”; met andere woorden de iconische aartsvijand van superheld Batman. Komt de controversie dan door het humane (of juist het onmenselijke) gedrag van het titulaire personage? Ik besloot Joker na bijna 2 jaar opnieuw te kijken. Dit deed ik om te kijken hoe mijn mening voor de film er nu voor zou staan, maar ook om te kijken of mijn kijk op de film veel is veranderd.

Rechtszaak: Joker v The People

Joker is geregisseerd door Todd Phillips. Deze regisseur was voor het uitbrengen van deze standalone superhelden film vooral bekend voor het regisseren van The Hangover trilogie en de film War Dogs. Zijn regiestijl in zijn eerdere films heeft ons al eerder laten zien dat hij gebruik maakt van buitengewone situaties die voor veel chaos in het leven van de hoofdpersonages zorgt. In de Hangover films wordt dit vooral uitgespeeld als een komedie, maar in Joker draait hij zijn uitgangspunt om naar een tragedie. Toch benoemt het titulaire personage (Joker) hoe zijn leven altijd al een komedie is geweest.

Dit is een zelfbewuste keuze geweest van Phillips. Hiermee wil hij laten zien hoe een persoon onder zoveel chaos en leed, alleen nog maar de humoristische kant van zijn leed in kan zien. Joker vertelt een op zichzelf losstaand verhaal dat nog niet eerder op het grote doek is vertoond. Het verhaal gaat over Arthur Fleck die een hele reeks aan psychische problemen heeft en steeds dieper in een zwart gat van geweld valt. Na het zien van Todd Phillip’s interpretatie van dit stripboek figuur, kan ik begrijpen dat de film controversieel werd ontvangen.

Ben ik het dan ook direct eens met alle controversie rondom deze film? Nee, dat dan weer niet. Een grote menigte is bang dat de film mensen tot gewelddadigheid gaat aanzetten. Dit is grotendeels begrijpelijk. We leven namelijk in een tijd waarbij er zo’n beetje wekelijks – voornamelijk in Amerika – schietpartijen plaatsvinden. Daarnaast is deze menigte ook bang dat de film meer begrip zou brengen voor de acties van zo’n gewelddadig persoon als de Joker.

Dit is ook een begrijpelijk punt. Regelmatig als een blanke jongvolwassene een schietpartij begint, wordt de zwaarte van zijn acties vermindert. Dit wordt regelmatig gedaan door de open kaart van geestesziekte te spelen. Ook in Joker krijgen we te maken met het een geestesziek persoon die gewelddadige acties ondergaat. Maar toch is het niet eerlijk om er direct van uit te gaan dat deze film ook de kijker tot geweld aanzet.

De beelden die je in de film te zien krijgt zullen ongemakkelijk, shockerend en voor sommige zelfs confronterend zijn. Maar op geen enkel moment in de film worden de acties van het hoofdpersonage Arthur Fleck (Joaquin Phoenix) verheerlijkt of goedgepraat. Op geen enkel moment zeggen de filmmakers in de film dat jijzelf deze gewelddadige acties ook moet gaan ondernemen. Echter als de film volledig confronterend voor je is, zoek dan juist hulp. Als je ook met negatieve gedachten rondloopt, ga dan op zoek naar de hulp die je verdient.

Karakterstudie van Joker

Todd Phillips onderzoekt met zijn film het titulaire personage op een psychologische manier. De film geeft ons een kijk in het brein van een narcistische psychopaat. De kracht van de film zit in de ongemakkelijkheid en afkeuring die we voelen voor het gedrag van Arthur Fleck. Naast een psychologisch uitgediept personage, geeft de film ook een portret weer van de klassenstrijd uit de jaren 1980. De normale burgers moeten omgaan met een rattenplaag en een vuilnisstaking, waardoor ze zich in een stinkende stad blijven bevinden. De rijken zitten in een systeem waarbij ze boven de normale burgers leven en gewoon kunnen genieten van grote gala’s.

Joker werkt zo goed doordat de film het publiek laat zien wat een klassenscheiding met de maatschappij kan doen. In mijn ogen is dit de werkelijke boodschap – of eerder waarschuwing – van de film. Veel kijkers vinden dat de boodschap van de film gaat over het hebben van een slechte dag, en hoe dit kan zorgen voor een complete omslag van je karakter. Maar dit is in mijn ogen niet het geval, want Arthur Fleck zegt letterlijk in de film dat hij zich geen enkel minuut in zijn leven vrolijk heeft gevoeld.

Arthur heeft dus veel meer dan een slechte dag gehad. Daarnaast laat de film ons juist zien hoe een herhaaldelijke staat van onbegrip, klassenscheiding en wreedheid voor psychopaten kan zorgen. De film verpakt de boodschap op een problematische en onduidelijke manier, want het komt over dat we Arthur Fleck moeten toejuichen. En dat terwijl hij een narcistische psychopaat is. Het lijkt alsof Todd Phillips Joker verpakt als het slachtoffer van de film, maar dat komt als een gevolg van zijn karakterstudie. Het was zijn doel om een portret te schetsen hoe een personage als de Joker in de echte wereld chaos zou kunnen brengen. Dit is niet volledig gelukt, maar hij heeft alsnog een krachtig resultaat geleverd.

Phoenix is Oscar-waardig

Joker is een misselijkmakende en uitdagende film. Bij elke zet die de film maakt, zal het publiek zich afvragen hoeveel langer ze nog kunnen toekijken naar dit zenuwslopende spektakel. De film heeft als doel je ongemakkelijk te laten voelen. De filmmakers laten je ongemakkelijk voelen door alle gewelddadige acties die het hoofdpersonage ondergaat. In dit doel zijn ze geslaagd.

Dit komt onder andere dankzij de acteerprestatie van Joaquin Phoenix. Ik wil geen discussies starten, maar in mijn ogen heeft hij Heath Ledger (The Dark Knight) van de troon afgehaald als beste Joker. Nu heeft Phoenix natuurlijk een gehele film gekregen om aan zijn versie van de Joker te werken. In tegenstelling tot Ledger die alleen een bijrol had in  Christopher Nolan’s The Dark Knight. De performance van Phoenix is in deze film zo sterk dat je daadwerkelijk gaat geloven dat zijn personage echt zou kunnen bestaan.

Zijn performance als een geesteszieke man voelt echt aan. Het voelt niet aan als een acteur die de rol van de Joker speelt. Dit is daadwerkelijk dé Joker die tot leven komt. Dit komt ook doordat Phoenix heeft gestreden om een perfecte versie van de Joker neer te zetten. Kijk maar naar het gewicht dat hij is afgevallen voor deze rol. Hij is broodmager in deze film. Dit zorgt voor adembenemende en spannende cinematografische belevingen.

Het plaatje is compleet

Joker bestaat uit ongelofelijk bijzondere cinematografische shots, die je tegelijkertijd zullen pakken als prachtig en onaangenaam. Prachtig omdat de beelden er daadwerkelijk mooi uitzien, maar ook onaangenaam – want sommige van deze beelden zien er best gruwelijk uit. Dat deze beelden er zo goed uit zien, is ook te danken aan het meesterlijke productieontwerp van Mark Friedberg. Het uiterlijk van de wereld in de film ziet er tegelijkertijd realistisch, somber en donker uit. Joker is een minder stilistische film dan bijvoorbeeld Tim Burton’s Batman, maar de film bevat wel meer donkere en sombere aspecten die realistischer overkomen.

Ook het werk van de kostuumontwerpers en de haarstylisten is geweldig. Naar mijn mening heeft deze film het beste uiterlijk van de Joker ooit op film gebracht. In mijn ogen ziet de Joker er in deze film het meest uniek uit. Daarnaast voelt het deze keer het meest aan alsof het uiterlijk van de Joker uit de stripboeken het meest realistisch op film is gezet. Ook de belichting is veel momenten perfect in de film. Neem bijvoorbeeld de dansscène in een toiletruimte waarbij de kamer groen belicht is, terwijl de buitenkant van de ramen vurig belicht is. Dit kan weerspiegelen dat Arthur zich nog meer aan het vervreemden is met zijn omgeving door zichzelf steeds meer te vervormen tot de Joker. Terwijl de buitenwereld in vuur en vlam gaat door deze verandering in karakter.

Send in the clowns

Ook de soundtrack is goed in elkaar gezet. Componist Hildur Guðnadóttir geeft een melancholische kijk op de wereld weer, net zoals het verhaal van de film doet. Het geluidsontwerp voelt oprecht aan en het lukt de film om de kijker te vervreemden van henzelf. Het geluid probeert de kijker op te nemen in het idee hoe iemand kan kiezen voor geweld. Tegelijkertijd bestaat de soundtrack uit beroemde liedjes. Het voelt aan als de dramatische versie van de Guardians of the Galaxy soundtrack. Toch is niet alles perfect in deze op het oog lijkende meesterlijke film.

Zo is Joker op veel vlakken voorspelbaar. Dit is niet een groot probleem, want de manier waarop de film zich uitspeelt, kun je natuurlijk niet volledig voorspellen. Het gaat ook meer over de manier waarop de film zich uitspeelt, dan wat zich uitspeelt. Maar toch blijft het jammer dat de film op veel vlakken voorspelbaar is. Daarnaast valt de rest van cast in vergelijking met Phoenix niet echt op. Dit komt onder andere door het feit dat ze minder te doen krijgen in het script. Het script is zelf ook niet het sterkste aspect van de film.

Het dialoog is niet krachtig geschreven, maar het acteerwerk van Phoenix weet het dialoog krachtiger te maken. Daarnaast heeft de regie van Phillips ook geholpen bij het sterker maken van het script.

Conclusie

Uiteindelijk is Joker een film die ondanks enkele tekortkomingen weet te overtuigen. Dit komt voornamelijk door het geweldige acteerwerk van Phoenix en de krachtige regie van Phillips. De regisseur weet een figuur uit een stripboeken wereld realistisch te onderzoeken en hiermee een psychologische blik op het personage van de Joker te werpen. Daarnaast gaat de film ook diep in op maatschappelijke kwesties rondom klassenstrijden, geestesziekten en geweld. Het bijzondere productieontwerp van Mark Friedberg en de score van Hildur Guðnadóttir maken de film ook sterker. De paar minpunten van de film liggen bij de voorspelbaarheid van de film en het geschreven dialoog. Gelukkig weet de cast met de acteerprestaties het dialoog toch betekenis te geven. Joker is nu te zien op Netflix in Nederland.