Jurassic Park is een epische film vol gruwelijk spektakel en adembenemende visuele beelden. De film oogt zowel oprecht als tijdloos. Jurassic Park is een fantastische filmrit die ook inspeelt op thema’s als familie en vriendschap. Ondanks het gebruik van grootse en spectaculaire filmscènes vol dinosaurussen, weet Jurassic Park het gevoel van authenticiteit te scheppen als een humane (familie-)film. De film bespreekt menselijke onderwerpen als hebzucht, kapitalisme, jaloezie, ouderschap, consumentisme en (technologische) vernieuwingen.
In de film zijn de dinosaurussen voor een korte speeltijd op het scherm te zien. Dit is een groot onderdeel geworden van de mythische en mysterieuze filmmagie van Jurassic Park. Er kan geconcludeerd worden dat Jurassic Park om meerdere redenen ooit de succesvolste film ter wereld is geweest. Toen de film in 1993 in de bioscopen werd uitgebracht, veranderde het filmlandschap voor altijd. Sindsdien is de internationale filmwereld ook nooit meer hetzelfde geweest.
Jurassic Park is – en blijft – een van de beste films aller tijden. Het is moeilijk om samen te vatten waarom deze film zo briljant is. Het is nog lastiger om met enkele woorden te omvatten wat deze film voor mij als persoon betekent en heeft betekend. Jurassic Park en de eerste twee vervolgen – The Lost World: Jurassic Park uit 1997 en Jurassic Park III uit 2001 – waren de eerste liveaction films die als jong kind echt een grootse indruk op me achter lieten. Jurassic Park is simpelweg een adembenemende film die mijn verbeelding en liefde voor film nog steeds in de ban heeft.
Over Jurassic Park (1993)
Jurassic Park is een Amerikaanse avontuurlijke sciencefiction film uit 1993. De film is geregisseerd door de legendarische filmmaker Steven Spielberg. Jurassic Park is geproduceerd door Kathleen Kennedy en Gerald R. Molen. De film heeft een ensemble cast bestaande uit (o.a.) Sam Neill, Laura Dern, Jeff Goldblum, Richard Attenborough, Bob Peck, Martin Ferrero, B.D. Wong, Joseph Mazzello, Ariana Richards, Samuel L. Jackson en Wayne Knight. Jurassic Park is de eerste film uit de gelijknamige franchise.
De film is gebaseerd op de gelijknamige roman van auteur Michael Crichton. De roman werd door Crichton en scenarioschrijver David Koepp geadapteerd naar een scenario. Jurassic Park beleefde zijn wereldpremière op 9 juni 1993. De film werd op 11 juni officieel uitgebracht in de Amerikaanse bioscopen. In de Nederlandse bioscopen kwam de film uit op 30 september 1993. In België kwam Jurassic Park voor het eerst uit op 20 oktober 1993.
Jurassic Park bracht wereldwijd meer dan 914 miljoen dollar toen de film voor het eerst in de bioscoop werd uitgebracht. Daarmee werd de film op dat moment de best verdienende film aller tijden. Hiermee overtrof Jurassic Park de andere Spielberg film E.T. The Extra-Terrestrial. De film ontving buitengewoon positieve recensies van de critici. Daarnaast ontving Jurassic Park drie Academy Awards voor de technische prestaties op het gebied van visuele effecten en geluidsontwerp.
Jurassic Park heeft vijf filmvervolgen. Dit zijn The Lost World: Jurassic Park uit 1997, Jurassic Park III uit 2001, Jurassic World uit 2015, Jurassic World: Fallen Kingdom uit 2018 en Jurassic World Dominion uit 2022. Ook kwam er in 2019 een korte film Battle at Big Rock uit op YouTube in 2019. Deze korte film neemt plaats tussen de evenementen van Jurassic World: Fallen Kingdom en Jurassic World Dominion.
Ook is er een Extended Edition uitgekomen van de zesde film Jurassic World Dominion. Het verhaal van Jurassic Park gaat over een rijke en excentrieke ondernemer. Deze ondernemer, genaamd John Hammond, heeft op een afgelegen eiland voor de kust van Costa Rica een buitengewoon themapark vol dinosaurussen gebouwd. Hammond nodigt enkele paleontologen en andere experts uit om het park te bezichtigen en te beoordelen op veiligheidsrisico’s.
Een indrukwekkende en sfeervolle openingsscène
Jurassic Park begint episch met het logo van Universal Pictures. In plaats van het welbekende muzikale thema van Universal Pictures, horen we diverse mysterieuze natuurgeluiden. De film opent tegelijkertijd met de prehistorische, epische en spannende filmmuziek van de legendarische componist John Williams. Hierna bevinden de filmtoeschouwers zich in een jungle waar ritselende bladeren en andere rare natuurgeluiden onheil (en doem) voorspellen.
Regisseur Steven Spielberg weet samen met cinematograaf Dean Cundey een mystieke en buitenaardse sfeer te scheppen. De donkerblauwe lucht en belichting zorgen samen met de passende rook voor mysterie en wonder. Bij de openingsscène is de sfeer direct al perfect. We zien hoe angstige werknemers toekijken en hoe een kooi vol gevaarlijke wezens gebracht wordt naar zijn bestemming. Het filmpubliek wordt meegenomen door de angst van de werknemers. Dit zorgt voor vragen, want wat er is er zo beangstigend?
Spielberg weet samen met Cundey en de geluidsafdeling briljant werk af te leveren. Het werk van de geluidsafdeling is ook al vanaf de start van de film sterk. Niet alleen het gebruik de natuurgeluiden zelf, maar ook hoe deze natuurgeluiden worden getransformeerd naar iets monsterlijk. Het gebruik van machinegeluiden staat verbonden aan het feit dat deze dinosaurussen met machines zijn gemaakt. Door met het camerawerk in te zoomen op Bob Pecks Robert Muldoon laten Spielberg en Cundey het belang van dit personage zien.
Peck is vanaf zijn eerste verschijning al perfect gecast. Hij staat bevroren wanneer we hem ontmoeten, maar toch oogt dit personage klaar voor (bijna) alle potentiële en catastrofale consequenties. Peck speelt zijn personage zelfverzekerd. Door met de camera close-ups van zowel de ogen van Muldoon als de ogen van de velociraptor te laten zien, speelt de cinematograaf in op de onderlinge rivaliteit tussen de twee. De openingsscène is spannend en vol mysterie.
De eerste momenten van Jurassic Park zijn al zo intens dat ik nu weet waardoor ik als kind nachtmerries had over vleesetende dinosaurussen die achter me aan renden. De openingsscène is wellicht wat simpel, maar toch wordt het tot in de perfectie effectief uitgevoerd. Het brengt namelijk de angst van de personages over naar de filmtoeschouwers. Tegelijkertijd weten deze eerste momenten voor mysterieuze wonders te zorgen.
Effectief kleurgebruik
Het kleurgebruik in Jurassic Park is ook bewonderingswaardig. De openingsscène start met een overvloed aan de kleur groen. Deze kleur staat in dit geval psychologisch voor het idee dat wezens zich instinctief aanpassen aan hun (onnatuurlijke of natuurlijke) omgevingen. Dit is weer thematisch verbonden aan het verhaal dat de dinosaurussen zich aanpassen aan hun nieuwe omgevingen wanneer ze in dit moderne tijdperk geplaatst worden. Ook kan dit wijzen naar de velociraptors die met hun instinct en geheugen inspelen op het aanvallen van hun gekooide veld.
De velociraptors proberen elk deel van het elektriciteitsveld maar een keer uit, omdat ze onthouden welke delen ze al hebben aangevallen. Ze zoeken naar (structurele) fouten in hun kooi. Een ander mooi voorbeeld van het effectieve kleurgebruik is terug te vinden in goud gekleurde barnstenen. In de film weten wetenschappers bloed van dinosaurussen te halen uit gefossiliseerde muggen. Deze muggen komen in de film van deze goud gekleurde barnstenen vandaan. De kleur goud staat psychologisch voor rijkdom, macht en goddelijkheid.
Deze drie termen passen allemaal goed bij de psychologie achter de (film-)wereld van Jurassic Park. De insecten in deze goud gekleurde barnstenen staan voor rijkdom, want het maken van dit park met dinosaurussen kan leiden tot grote inkomsten. Ze staan ook voor macht en goddelijkheid, omdat de makers van de dinosaurussen zich als een God gedragen door hun “macht” – in dit geval in de vorm van kennis – te gebruiken om dinosaurussen te scheppen.
Het geluid van Jurassic Park
Een ander memorabel aspect van Jurassic Park is de grandioze en epische filmmuziek van John Williams. Er is een reden dat Williams een van de bekendste componisten aller tijden is. Zijn filmmuziek voor Jurassic Park bewijst dit opnieuw. Als je luistert naar Williams’ filmmuziek is het net alsof je weer voor de eerste keer naar het park wordt meegenomen door de helikopter. Jurassic Park zou niet hetzelfde zijn zonder de muziek van Williams. De filmmuziek is niet alleen groots en ontroerend.
Het speelt ook perfect in op de gemoedstoestanden van de personages en de sfeer waarin ze zich bevinden. Een mooi voorbeeld hiervan is het serieuze gesprek tussen Donald Gerrero en John Hammond over de veiligheid van het park. De filmmuziek begint somber als Donald Gerrero aan het woord is, maar wanneer John Hammond vol overtuiging zijn vertrouwen over het park toont, wordt de filmmuziek optimistisch en speels vrolijk. Een ander mooi voorbeeld is de eerste ontmoeting met de Brachiosaurus.
Williams’ filmmuziek begint mysterieus en bouwt spannend op tot de grote onthulling van de Brachiosaurus. Daarna wordt de filmmuziek langzamer. Williams volgt met zijn filmmuziek het tempo van de Brachiosaurus en de verbazing van de personages. Naast de filmmuziek van Williams is het werk van de geluidsafdeling in Jurassic Park ook meesterlijk. Voor het geluidsontwerp van de dinosaurussen is er gebruik gemaakt van een mix van verschillende dierengeluiden.
Spielberg investeerde hiervoor in de creatie van DTS. Dit is een bedrijf dat gespecialiseerd is in digitale surrounds ound-formaten. De investering van Spielberg pakte goed uit, want het iconische geluid van de dinosaurussen is geen andere film of serie overtroffen. In andere films en series zijn de geluiden van de dinosaurussen zelfs nagebootst, herbruikt of net wat aangepast. De geluidsbewerking en geluidsmixing zijn twee van de invloedsrijkste en geniaalste technische aspecten uit Jurassic Park.
“When Dinosaurs Ruled The Earth”
Er waren enkele jaren dat Jurassic Park de filmwereld regeerde als de film die het meeste geld had opgebracht. Een indrukwekkende prestatie die in 1997 verslagen werd door James Camerons Titanic. Toch bevat de film nog een andere prestatie die nooit verslagen is. Jurassic Park blijft namelijk de koning, of de eerder de alleenheerser, van alle films en series over dinosaurussen. De geluidsafdeling zorgt met hun geluidsbewerking en geluidsmixing voor geloofwaardige geluiden van de dinosaurussen.
Het is echter de combinatie van computer gegenereerde beelden (zogenaamde CGI) en speciale effecten (zoals animatronics) die voor levensechte dinosaurussen hebben gezorgd. Deze dinosaurussen zijn tot leven gebracht met de baanbrekende computergegenereerde beelden van Industrial Light & Magic en de grootse animatronics die gebouwd zijn door het team van Stan Winston. De allereerste keer dat je een dinosaurus ziet – in dit geval een Brachiosaurus – is spectaculair. Het raakt filmtoeschouwers van alle leeftijden.
Er zijn verschillende emoties die je snel afwisselen tijdens het aanschouwen van deze dinosaurussen. Zo zullen filmtoeschouwers zich ontroert voelen bij de introductie van de zieke triceratops, terwijl ze beven van angst door de aanvallen van vleesetende dinosaurussen als de T-Rex. Jurassic Park bevat huiveringwekkende en monsterachtige filmmomenten. De filmscènes waarin dinosaurussen voorbijkomen zijn memorabel. Sommige van deze filmscènes zijn kleinschaliger dan andere, maar het zijn allemaal momenten die de film iconisch maken.
De beste filmscène uit Jurassic Park blijft het moment dat de T-Rex ontsnapt en de jongere kinderen aanvalt. Het bijzondere camerawerk van de cinematograaf weet ook goed het grote en bijzondere karakter van de dinosaurussen weer te geven. We krijgen de dinosaurussen vanuit verschillende perspectieven en composities te zien. De dinosaurussen worden regelmatig ook volledig in beeld gebracht waardoor de schaal van deze buitengewone wezens imposanter en adembenemender overkomt.
De filmscènes met de dinosaurussen – en dan vooral de momenten met de T-Rex – bevatten helaas ook wat kleine continuïteitsproblemen. Deze continuïteitsproblemen zijn over de jaren heen meer opvallend geworden doordat andere filmliefhebbers en recensenten dit als een groot kritiekpunt benoemen. Toch zie ik dit zelf als muggenziften. Deze continuïteitsproblemen zijn veel groter gemaakt dan dat ze zijn. Daarnaast zijn deze continuïteitsproblemen niet eens afleidend.
Jurassic Park en de Illusie van Controle
In een van de eerste filmscènes zien we hoe Alan Grant niet om kan gaan met computers. Zijn moeite met technologische ontwikkelingen staat eigenlijk voor de problemen die hij heeft met vernieuwingen in het leven. Dit verhaalonderdeel speelt in op het grotere thema van Jurassic Park. Een thema dat laat zien hoe het leven niet kan worden ingeperkt. Het leven zal zich blijven vernieuwen en op onvoorspelbare manieren losbreken. In Jurassic Park krijgen we te zien hoe de personages letterlijk en figuurlijk blijven vasthaken in het verleden.
Het conflict van Jurassic Park ontstaat, doordat zowel de mensen als de dinosaurussen moeten leren omgaan met veranderingen. Hierbij kruisen diverse veranderingen zich met elkaar. Het filmverhaal speelt met de uitdrukking “survival of the fittest.” Jurassic Park laat zien dat wezens zich dienen aan te passen op hun veranderende omgeving om te overleven in hun directe omgeving. De film zet deze uitdrukking tegenover zijn eigen frase “Life Finds a Way.”
Ian Malcolm benoemt dit in de film. Dit personage vertelt dat de geschiedenis van evolutie, de mensheid heeft geleerd dat het leven niet beheerst kan worden. Het zal een manier vinden om los te breken en nieuwe gebieden op te zoeken. Jurassic Park laat zien dat het leven zich blijft vernieuwen. Jurassic Park laat zien dat de wezens die niet meegaan met deze vernieuwingen zullen (uit-)sterven. Aan de start van de film zijn hier ook al voorbeelden van te vinden.
Hiervan hebben meerdere voorbeelden te maken met Alan Grant. De eerste twee voorbeelden hebben te maken met zijn werk. De paleontoloog heeft moeite met het meegaan met technologische vernieuwingen. Van zijn groep heeft hij het meeste problemen met het gebruiken van computers om opgravingen te doen. Daarnaast zorgen de ontdekkingen van genetici en wetenschappers van Jurassic Park ervoor dat Alan Grant (en Ellie Sattler in verlenging) werkloos zouden kunnen zijn geworden.
Ian Malcolm merkt grappend op of hij niet eerder uitgestorven bedoelt. Toch is er wel een kern van waarheid terug te vinden in deze grap. Jurassic Park presenteert een conflict dat laat zien als paleontologen zich niet kunnen aanpassen op deze vernieuwingen dat hun beroep kan stoppen te bestaan. Dit is niet een van de grotere problemen van het filmverhaal, maar het zorgt voor diepgang. Het geeft op een realistische manier menselijke problemen weer.
Hiermee laat de film zien dat in eerste instantie mensen hun eigen problemen boven levensbedreigende conflicten zetten. Een ander voorbeeld is terug te vinden in de filmscène dat Alan Grant, Ellie Sattler, Ian Malcom en John Hammond in een helikopter dalen naar Jurassic Park. De personages doen hun veiligheidsgordel om. Alan Grant heeft hier moeite mee. Zijn veiligheidsgordel heeft twee uitgangspoorten die hetzelfde zijn. Hierdoor kan Alan Grant niet de veiligheidsgordel vast zetten.
Door een knoop in de veiligheidsgordel te zetten laat dit personage zien hoe vindingrijkheid en aanpassingsvermogen (levensbedreigende) conflicten kan oplossen. Dit kleine probleem voorspelt hoe de dinosaurussen zich leren voort te planten in een ecosysteem waar ze allemaal vrouwelijk zijn. De dinosaurussen vinden manieren om zich aan te passen. De gelijke uitgangspoorten symboliseren dat deze dinosaurussen oorspronkelijk allemaal van hetzelfde gender zijn.
De reden hiervoor is de bevolkingscontrole van dinosaurussen. Dit is een van de veiligheidsmaatregelen die genomen zijn door de wetenschappers en genetici van Jurassic Park. Het park probeert onbevoegd broeden in Jurassic Park te voorkomen. De wetenschappers en genetici geloven dat ze de kracht en het recht hebben om deze dinosaurussen zo te ontwerpen. Het filmverhaal laat zien hoe het leven op onvoorspelbare manieren toch vrij kan breken. De genetici gebruiken het volledige DNA van een kikker om dinosaurussen te scheppen.
Dit wordt gebruikt om de gaten te vullen en de code te complementeren. Het is ironisch dat deze keuze zorgt voor onverwachte gaten in hun faal-bestendig plan. Jurassic Park laat zien dat schepping absoluut niet absolute wilskracht is (pun intended). Het filmverhaal laat zien dat controle over de natuur een illusie is. Ellie Sattler merkt indirect op dat dit al helemaal het geval is bij de recreatie van een uitgestorven ecosysteem. De obsessie met controle staat ook direct verbonden met de chaos theorie die besproken wordt door Ian Malcolm.
De chaos theorie is een wetenschappelijke theorie dat de onvoorspelbaarheid van systemen omschrijft. Onvoorspelbaarheid is de essentie van chaos. De illusie van controle leidt tot onvoorspelbaarheid en – you guessed it – chaos. Kleine acties, keuzes of variaties kunnen de uitkomst van situaties enorm beïnvloeden. Een groot voorbeeld hiervan is het aannemen van Dennis Nedry. Hij is de werknemer die uiteindelijk voor de ondergang van Jurassic Park zorgt.
Conclusie
Het is onmogelijk om alles te benoemen wat Jurassic Park een meesterwerk maakt. Zo heb ik het amper gehad over het acteerwerk van de grootse sterrencast. Ook besprak ik niet de kindersterren die een nieuwe norm voor geloofwaardig acteerwerk (als jong kind) hebben neergezet. De pakkende humor uit de film – met momenten als “Dodgson. We’ve got Dodgson over here!” en “That’s one big pile of shit.” – is nog zo’n perfect onbenoemd voorbeeld.
Ook de onderlinge en charismatische chemie die plaatsvindt in de sterrencast benoemde ik niet. Ondanks dat dit allemaal aspecten zijn die Jurassic Park een geweldige film maken, zijn het voor mezelf niet de hoogtepunten van deze iconische film. De film bevat revolutionaire technische aspecten die het filmlandschap voor altijd hebben doen veranderen. Er wordt meestal gesproken over de invloedrijke visuele en speciale effecten. Toch zijn dit niet de enige revolutionaire aspecten van Jurassic Park.
Ook het werk van de geluidsafdeling is grensverleggend. Jurassic Park is veruit de beste film over dinosaurussen om verschillende redenen. Deze baanbrekende technische aspecten zijn daar enkele van. Voor andere redenen kun je verwezen worden naar de regievisie van Steven Spielberg en het thematisch beladen filmverhaal van Michael Crichton en David Koepp. Het camerawerk van cinematograaf Dean Cundey is net zo adembenemend als dat de filmmuziek van John Williams spectaculair en ontroerend is.
De grootste reden dat Jurassic Park de beste film over dinosaurussen is, is dat de film niet alleen over dinosaurussen gaat. De film is diepgaander dan een verhaal over dinosaurussen en verlegt de grenzen op elk vlak over wat sciencefiction films kunnen vertellen. Jurassic Park blijft een van de beste films aller tijden. Mijn dank aan Universal Pictures Home Entertainment en Day One MPM voor het versturen van een recensie-exemplaar van de Jurassic World: Ultimate Collection Boxset. Jurassic Park is (uiteraard) onderdeel van deze boxset. De Boxset is nu te koop op DVD, Blu-ray en 4K Ultra HD Blu-ray.
