Het International Documentary Film Festival Amsterdam – ook wel bekend onder zijn afkorting IDFA – vindt dit jaar plaats van 9 tot en met 20 november. Het filmfestival pakt groots uit met onder andere de internationale première van Martin Scorsese’s en David Tedeschi’s Personality Crisis: One Night Only. Daarnaast brengt IDFA dit jaar een speciaal eerbetoon aan de omgebrachte Litouwse filmmaker Mantas Kvedaravičiu. Ik wil dit jaar meer schrijven over IDFA. Vandaag bespreek ik daarom het themaprogramma Around Masculinity.
Het IDFA heeft altijd al een alternatief aangeboden voor massavermaak. Met het themaprogramma Around Masculinity brengen ze opnieuw een onderwerp aanbod dat in massavermaak en grote commerciële speelfilms minder reflecterend besproken wordt. Hiermee laat IDFA 2022 zien dat ze nog steeds hun publiek een hoogwaardige vorm van verdieping en reflectie willen aanbieden.
Over themaprogramma Around Masculinity
Het International Documentary Film Festival Amsterdam biedt een onafhankelijke inspirerende plek waar publiek en professionals terecht kunnen voor een veelvorming aanbod documentaires van hoge kwaliteit. Met het themaprogramma Around Masculinity probeert IDFA te laten zien hoe het debat rondom mannelijkheid al geruime tijd in (documentaire-)films zichtbaar is. Het themaprogramma Around Masculinity laat zien dat het begrip mannelijkheid iets is waarover in deze tijd een continu debat wordt gevoerd met verschillende perspectieven en wisselende definities. Hieronder volgen enkele kijktips voor het themaprogramma Around Masculinity dat bij IDFA 2022 te zien zal zijn.
Kijktips themaprogramma Around Masculinity
De eerste film die ik wil aanraden is 12th & Delaware uit 2010. De Amerikaanse film is geregisseerd door Rachel Grady en Heidi Ewing. De documentaire vertelt het verhaal van het kruispunt van 12th Street en Delaware Avenue. Dit kruispunt in de Amerikaanse wijk Fort Piece in Florida is niet zo normaal als hij lijkt. Dag en nacht bevinden leden van het Pregnancy Care Center zich rond de abortuskliniek op de andere hoek. Met foto’s van dode foetussen hopen ze vrouwen tot inkeer te brengen en zo “het kwaad” te bestrijden.
De abortusartsen in de auto moeten een laken over het hoofd doen om niet herkend te worden, want in het verleden zijn er abortusartsen vermoord. De documentaire laat de woede, het verdriet en de onmacht zien van twee volledige verschillende werelden, elk overtuigd van hun eigen zaak. De tweede kijktip die ik wil geven uit het themaprogramma Around Masculinity is de subtiele documentaire The 3 Rooms of Melancholia. Deze documentaire bestaat uit drie hoofdstukken, of eerder kamers.
In elke kamer wordt de sfeer bepaald door één overheersende emotie. Met weinig woorden, maar met uitgesproken filmische middelen behandelt de film diepgaande emotionele en geestelijke toestanden. De film is geregisseerd door Pirjo Honkasalo en de film kwam uit in 2004. De film heeft een speeltijd van 106 minuten. De gesproken talen uit de film zijn Russisch, Arabisch, en Tsjechisch. The 3 Rooms of Melancholia wordt op het IDFA 2022 gepresenteerd met Engelse ondertiteling.
De derde kijktip is de korte Russische documentaire Bitch Academy van regisseur Alina Rudnitskaya. De film kwam uit in 2009 en heeft een speeltijd van 29 minuten. De gesproken taal uit de film is Russisch en de film wordt gepresenteerd met Engelse ondertiteling. Bitch Academy laat de snelle veranderingen tussen de man-vrouw verhoudingen in de Russische samenleving zien. Hierbij laat de regisseur de snelle veranderingen zien vanaf de jaren 1990. De documentaire observeert Bitch Academy, een opleidingsinstituut voor de serieuze “gold digger”. Filmmaker Alinda Rudnitskaya filmt een schokkend portret van een maatschappij op drift.
De vierde kijktip is een documentaire over de krankzinnige omstandigheden waaronder filmmaker Werner Herzog zijn meesterlijke film Fitzcarraldo maakte. De documentaire Burden of Dreams komt net zoals Fitzcarraldo uit 1982, en laat zien hoe de opnames van Herzogs meesterwerk werden geplaagd door een eindeloze reeks tegenslagen. Zo zou de hoofdrolspeler (Jason Robards) vervangen worden, omdat hij ziek werd nadat veertig procent van de film was opgenomen. Zijn vervanger werd Klaus Kinski – een acteur die nogal berucht was om zijn bovenmenselijke woede-uitbarstingen.
Volgens filmmaker Herzog leer je de mens pas onder buitengewone druk kennen. Opgezet als een etnografisch document, toont deze documentaire de ware Herzog, die hysterisch het onmogelijke trotseert. De Amerikaanse documentaire Burden of Dreams is geregisseerd door Les Blank en bevat een speeltijd van 95 minuten. Een andere aanrader is Der Busenfreund van regisseur Ulrich Seidl. De film kwam uit in 1997 en heeft speeltijd van 60 minuten. De gesproken taal uit de film is Duits, maar het is nog onduidelijk of de film gepresenteerd zal worden met Engelse ondertiteling.
Der Busenreund gaat over Renatus. Hij is een veertig jaar oude voormalige wiskundeleraar die samen met zijn moeder in een troosteloos flatgebouw woont. Renatus is sinds zijn vroege jeugd gefascineerd door vrouwen met een grote boezem. Voor hem symboliseren ze een soort oermoeder. Het hoofdonderwerp van zijn lustfantasieën is de actrice Senta Berger, omdat ze voor hem alles vertegenwoordigt wat een vrouw moet zijn. Filmmaker Ulrich Seidl liet de voormalige wiskunde leraar vrijuit praten over zijn obsessies en verlangens en monteerde deze monologen tussen beelden uit het dagelijkse leven van zijn hoofdpersoon.
Crazy is een Nederlandse documentaire uit 1999. De film is geregisseerd door Henny Honigmann. Crazy vertelt de persoonlijke ervaringen van enkele Nederlandse VN-militairen die in diverse brandhaarden in de wereld centraal staan. Via hun getuigenissen en gebruikmakend van foto’s en films die ze maakten in de conflictgebieden, komen de gruwelen in Korea, Cambodja, Libanon en Bosnië tot leven. Crazy toont de waanzin van de oorlog en zaait twijfel over het nut van zogeheten vredesmissies.
Daarnaast demonstreert de film de kracht van muziek als middel om te overleven in buitengewoon moeilijke situaties. Crazy heeft een speeltijd van 100 minuten. Een andere film die aan te raden valt, is Erase and Forget. De Britse film kwam uit in 2017 en heeft een speeltijd van 88 minuten. De film is geregisseerd door Andrea Luka Zimmerman. De filmmaker volgde tien jaar lang James “Bo” Gritz. Een van de meest onderscheiden Amerikaanse soldaten tijdens de Vietnamoorlog. Gritz was een inspiratie voor Hollywood soldaten als John Rambo, Colonel Kurtz uit Apocalypse Now en “Hannibal” Smith uit The A-Team.
Die twee lijnen worden verweven in dit portret van een man en een land in crisis dat blootlegt hoe Hollywoods gefictionaliseerde strijdvelden en Amerika’s geheime oorlogen in elkaar grijpen. Zimmerman verweeft gesprekken en reportages van Gritz’ (eenzaam aandoende) leven met interviews van betrokkenen – waaronder Rambo regisseur Ted Kotcheff. Daarnaast maakt Zimmerman gebruik van archiefbeelden van zowel Gritz’ geheime missies als zijn vele mediaoptredens.
Een andere kijktip is Father, Son and Holy War. De documentaire kwam uit in 1994 en de film is geregisseerd door Anand Patwardhan. De filmmaker stelt in zijn documentaire moedige vragen over de notie van mannelijkheid, en verkent de mogelijkheid dat oorlog, geweld en terreur zijn terug te voeren op mannelijke onzekerheid. Patwardhan was elf jaar in rechtszaken verwikkeld om te bereiken dat de film ongecensureerd in eigen land werd uitgezonden. De laatste film die ik wil aanraden is documentaire Meet Marlon Brando. De documentaire komt uit 1966 en is geregisseerd door Albert Maysles en David Maysles – met andere woorden de gebroeders Maysles.
Tijdens een interview met verschillende regionale tv-journalisten laat Marlon Brando zich van zijn charmantste, maar ook zijn minst mededeelzame kant zien. In plaats van hun vragen over zijn nieuwe film te beantwoorden, zet hij de ene na de andere onervaren, door blinde bewondering overmande verslaggever allerbeminnelijkst op een zijspoor of hij brengt ze met complimenten als in verlegenheid. De gebroeders Maysles tonen hoe de acteur tot een verkoopbaar product wordt gemaakt en hoe hij zich daartegen opstelt.
