Killers of the Flower Moon is de eerste Martin Scorsese film die ik echt vind tegenvallen. De film bevat enkele indrukwekkende productie en technische elementen. Ook bevat de film subliem acteerwerk van Lily Gladstone en enkele andere acteurs wiens namen zo onbekend zijn dat ze bijna nooit besproken worden. Toch moet ik zeggen dat deze meer onbekende acteurs – zoals Ty Mitchell, Tommy Schultz, Gene Jones, Yancey Red Corn en Jason Isbell – beter acteerwerk leveren in vergelijking met grotere filmsterren als Leonardo DiCaprio en Robert De Niro.
De iconische filmmaker is op zijn best in Killers of the Flower Moon wanneer zijn focus op het onbekende ligt. Wanneer Scorsese de focus legt op minder beroemde acteurs en actrices, lijkt de film meer te schijnen. Hetzelfde kan gezegd worden voor wanneer de filmmaker zijn schijnwerpers richt op onderbelichte culturen en ongetelde historische verhalen. Toch lijkt Scorsese vaak nog terug te schieten naar zijn bekende narratieve thema’s en beroemde acteurs.
Scorsese beperkt zich regelmatig genoeg tot het bekende soort verhaal – vol Amerikaanse hebzucht, onrechtvaardigheid en wraak – dat hij al zo vaak heeft verteld. Hierdoor lijkt de regisseur het veilig te spelen met zijn nieuwste film. Net zoals dat ikzelf in conflict ben met mijn reactie tot Killers of the Flower Moon, lijkt Scorsese te worstelen met zichzelf en het soort verhaal dat hij wil vertellen in deze film.
De regisseur komt nauwelijks aan de oppervlakte van onbekende, spannende en nieuwe thematische identiteiten. Wanneer hij dat wel doet, blinkt hij uit. Wanneer hij deze nieuwe (originele) route niet volgt, voelt het alsof hij zichzelf imiteert. Alsof Scorsese onbedoeld zijn visie en stijl afzwakt – wat al snel leidt tot een mindere film.
Omdat Scorsese toch ongekende historische verhalen en onderbelichte culturen laat zien, lijken filmliefhebbers en recensenten de film te erkennen als een meesterwerk. Hoe graag ik de film ook zo had willen zien – zeker door enkele briljante aspecten – stelt Killers of the Flower Moon me zo teleur dat ik de film niet anders dan een rommelige imitatie van eerdere Scorsese films kan noemen.
Over Killers of the Flower Moon (2023)
Killers of the Flower Moon is een Amerikaanse epische western en misdaaddrama film uit 2023. De film is geregisseerd en geproduceerd door de legendarische filmmaker Martin Scorsese. Hij schreef het scenario samen met Eric Roth. Het scenario is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2017. Dit boek is geschreven door auteur David Gran. De cast van de film bestaat uit onder andere Leonardo DiCaprio, Lily Gladstone, Robert De Niro, Brendan Fraser, Tantoo Cardinal, Jesse Plemons en John Lithgow. Killers of the Flower Moon is de zesde speelfilm waaraan Scorsese en DiCaprio hebben samengewerkt.
Daarnaast is dit ook de tiende speelfilm waaraan Scorsese en De Niro hebben samengewerkt. Ondanks een moeilijke productie, beleefde Killers of the Flower Moon zijn wereldpremière op het 76ste Cannes Film Festival op 20 mei 2023. De film werd daar bijzonder goed ontvangen. De film is in de Amerikaanse bioscopen uitgebracht op 20 oktober 2023. De film zal later uitgebracht worden op de streamingdienst Apple TV+. Het verhaal van Killers of the Flower Moon neemt plaats aan het begin van de 20ste eeuw. De vondst van olie maakt de indianen van de Osage plotseling een van de rijkste volken ter wereld.
Hun rijkdom trekt onmiddellijk blanke profiteurs aan. Door manipulatie, afpersing en diefstal nemen ze zo veel mogelijk geld van de Osage af. Killers of the Flower Moon is een meeslepende en epische misdaadsaga waarin echte liefde het pad kruist met schofterig verraad. Het is gebaseerd op een waargebeurd verhaal dat wordt verteld aan de hand van de onwaarschijnlijke liefdesrelatie tussen Ernest Burkhart en Mollie Kyle. Killers of the Flower Moon is op 19 oktober 2023 uitgebracht in de Nederlandse bioscopen.
Scorsese versus representatie
Om heel eerlijk te zijn, keek ik er niet naar uit om deze recensie te schrijven. Ik geniet er niet van om negatief te praten en zware kritiek te leveren op een filmmaker die ikzelf zo hoog heb zitten. Desondanks hoort oprechtheid bij het takenpakket van een recensent, dus zal ik me over mijn innerlijke worstelingen met Killers of the Flower Moon heen moeten zetten. Het is bijzonder hoeveel een slechtere film van een iconische filmmaker alsnog bij me kan los brengen.
Toch blijft de nieuwste film van Scorsese (naar mijn mennig)een van zijn teleurstellendste en slechts geregisseerde films. Toch kan ik niet ophouden met denken over de film. Killers of the Flower Moon heeft me zeker geraakt. De film is in mijn hoofd blijven malen. Het is zeker mogelijk dat meerdere recensenten en filmliefhebbers dit gevoel ook hebben meegemaakt. Terwijl deze andere filmtoeschouwers zullen blijven reflecteren op Killers of the Flower Moon als een meesterwerk, blijf ik terugdenken aan alle aspecten die voor mezelf niet werkte in deze film.
Een van de beste voorbeelden hiervan is hoe de regisseur omgaat met de thema’s rond culturele representatie. Scorsese heeft ervoor gekozen om met zijn film Killers of the Flower Moon de Osage (een indiaans volk uit het Middenwesten van de Verenigde Staten van Amerika) te representeren. Dit is een mooi initiatief. Het is alleen jammer dat de filmmaker ervoor kiest deze culturele, historische en sociaal-maatschappelijke representatie te brengen vanuit de lens van iemand die niet onderdeel is van de Osage.
In plaats daarvan laat hij ons de Osage zien vanuit het perspectief van Leonardo DiCaprio’s Ernest Burkhart: een slijmerige tweederangs handlanger die vuile taakjes van zijn oom William King Hale (gespeeld door Robert de Niro) uitvoert. Dat we het filmverhaal bijna volledig vanuit het perspectief van DiCaprio’s personage meemaken is niet per se het probleem. Zoals actrice Lily Gladstone in een interview met Variety liet weten is het daarbij vooral belangrijk dat je weet wat voor een film je aan het kijken bent en vanuit welk perspectief.
Het probleem ligt eerder bij het feit dat Scorsese ons probeert te laten meeleven met de acties van de schurken, terwijl hij beter had kunnen inspelen op het voelen van empathie voor de genocide die de Osage meemaken. Scorsese maakt er in Killers of the Flower Moon een groot punt van dat dit stuk geschiedenis onderbelicht is, maar vervolgens presenteert hij de Osage vanuit het perspectief van een buitenstaander. Niet bepaald logisch dus.
In plaats van dat we dan in het filmverhaal worden meegenomen hoe DiCaprio’s Ernest Burkhart kennismaakt met deze nieuwe culturele en sociaal-maatschappelijke kwesties, krijgen we meer te maken met het typerende Scorsese verhaal van Amerikaanse hebzucht en geweld. Het grootste probleem is dat Killers of the Flower Moon zich voordoet als een film over en voor de Osage, terwijl de film dat helemaal niet is.
De regisseur wijst er duidelijk op dat genocide slecht is en dat de tragische gebeurtenissen waar de Osage door heen gaan, verschrikkelijk zijn. Dat is echter een gegeven. Doordat we de film bijna alleen maar vanuit het perspectief van de daders – en niet van de slachtoffers – te zien krijgen, schept Scorsese nogal een onnatuurlijk filmverhaal. Scorsese is vaker dit pad ingeslagen. Hierbij kun je denken aan films als Goodfellas en Casino. Het grote verschil tussen die twee films en Killers of the Flower Moon is dat culturele representatie bij zowel Casino als Goodfellas geen belangrijke rol speelt.
In Killers of the Flower Moon zet de filmmaker culturele representatie neer als een van de belangrijkste aspecten uit het filmverhaal. Maar naast dat het idee van culturele representatie gebruikt wordt, komt het belang hiervan nooit sterk genoeg voor in de film. Het helpt ook niet dat zijn aanpak en regievisie zowel originaliteit als subtiliteit mist. Op de voorgrond – en in de marketing – lijkt Killers of the Flower Moon een heel andere film te zijn dan dat het echt is.
Het probleem ligt hier bij het feit dat Scorsese voordoet alsof deze film representatief (genoeg) is voor de Osage en hun geschiedenis. Voor een alledaagse filmmaker is dit al riskant en pretentieus te noemen. Dat een regisseur die zo groot is als Scorsese zijn hoofdthema van culturele representatie verlaat voor thema’s die hij al vaak genoeg – en veel beter – heeft verteld in zijn eerdere films, oogt nogal respectloos en apart.
Filmisch uiterlijk
Het filmische uiterlijk van Killers of the Flower Moon behoort tot de betere aspecten van de film. Scorsese weet met zijn cast en crew op een geloofwaardige manier het (Amerikaanse) leven aan het begin van de 20ste eeuw weer te geven. Een groot deel hiervan is te danken aan het werk van productieontwerper Jack Fisk en kostuumontwerper Jacqueline West. Beide weten ze met hun ontwerpen het gevoel van de verschillende en botsende culturen te versterken. Daarnaast versterkt hun werk de geloofwaardigheid dat het verhaal zich plaatsvindt aan het begin van de 20ste eeuw.
Fisk en West weten met hun ontwerpen ervoor te zorgen dat de filmtoeschouwers echt meegenomen worden naar een andere tijd – en in verlenging een andere wereld. Fisk lijkt vooral verantwoordelijk te zijn geweest voor het presenteren van het visuele uiterlijk van de filmwereld. West legt met haar kostuumontwerpen vooral de focus op de grote sociaal-maatschappelijke, culturele en historische verschillen tussen de Osage en de blanke Amerikanen. Het werk van set decorateur Adam Willis ondersteunt en versterkt de visies van Fisk, West en Scorsese.
Ongemakkelijke cinematografie en afleidende montage
Killers of the Flower Moon bevat ook degelijk camerawerk. Cinematograaf Rodrigo Pietro weet met zijn camerawerk vooral te overtuigen wanneer hij deze grootste filmwereld weet te weer te geven met extreme long shots. Extreme long shots – ook wel extreme wide shots genoemd – worden (o.a.) gebruikt om de locaties vast te stellen en de omgeving daaromheen te laten zien. De personages in deze extreme long shots zijn over het algemeen – en ook in het werk van Pietro – niet herkenbaar. Toch weet de cinematograaf met zijn extreme long shots de lading en context van de filmwereld weer te geven.
Hoe dichter Pietro met zijn camera op de personages komt, hoe ongemakkelijker zijn camerawerk eruit begint te zien. De aparte positionering van de personages in het beeld helpen niet bij het versterken van de thema’s uit de film. In plaats daarvan leidt dit juist meer af. Een goed voorbeeld hiervan is terug te zien in een scène waarin een priester voor de helft gepositioneerd is in de rechterhoek van Pietro’s camera. Thematisch kan dit staan dat de priester niet volledig aan de kant staat van de slachtoffers.
Hij is figuurlijk en letterlijk opgesplitst in twee. Wat betreft de uitvoering ziet dit beeld er belabberd uit. De context achter het camerawerk van de cinematograaf is enigszins begrijpelijk, maar in de uitwerking slaat Pietro regelmatig de plank mis. Ook de montage van Thelma Schoonmaker is opvallend genoeg minder sterk dan normaal. Haar montage mist regelmatig een gevoel van energieke levendigheid. Schoonmaker gaat met haar montagewerk regelmatig te rap door de bewegingen en beweegredenen van de personages heen.
Voor een film die ruim drie en half uur lang is, kan dit niet anders dan slecht genoemd worden. Ondanks dat haar montage voor een groot gedeelte van de film niet op hetzelfde niveau is van haar eerdere werk, weet ze richting het einde van Killers of the Flower Moon toch te overtuigen. Er wordt gebruik gemaakt van onderbouwende montagetechnieken die zowel de dialogen als de acteerprestaties en zowel de geluidseffecten als het camerawerk ondersteunen.
Lily Gladstone, de onbekende sterren en de rest
Wat betreft het acteerwerk van de cast zijn het vooral de minder beroemde filmsterren die een sterke indruk bij mezelf achter hebben gelaten. Het beste voorbeeld hiervan is de actrice Lily Gladstone. Deze actrice is het hart en de ziel van Killers of the Flower Moon. Gladstone weet als geen ander het verdriet, de pijn en algemene tragedie van de genocide die de Osage meemaken uit te beelden. Filmtoeschouwers zullen Gladstone’s rouw, wantrouwen en al haar andere gevoelens net zo sterk ervaren als haar personage Mollie Kyle.
Naast Gladstone zijn het vooral de meer onbekende filmsterren die de show stelen in Killers of the Flower Moon. Enkele voorbeelden hiervan zijn William Belleau, Yancey Red Corn, Tatanka Means, Tommy Schultz, Jason Isbell, Louis Cancelmi, Scott Shepherd en Ty Mitchell. Nieuwkomer Schultz heeft niet alleen het uiterlijk van een filmster uit de jaren 1960, maar weet ook een van de beste acteerprestaties neer te zetten als Blackie Thompson. Mijn persoonlijke favoriet is Mitchell. De acteur speelt een soort van tweederangs handlanger van DiCaprio’s tweederangs handlanger.
Mitchell zorgt voor de beste komische momenten uit de film. Doordat hij onderaan de voedselketen van smeerlappen zit, moet hij de meest vervelende taken zelf uitvoeren. Met zijn (terechte) geklaag en gemopper versterkt hij het slappe acteerwerk van grote namen als DiCaprio. Deze grote filmster oogde in Killers of the Flower Moon meer als een slappere versie van zijn personage Rick Dalton uit Quentin Tarantino’s Once Upon a Time … in Hollywood. Het lijkt bijna alsof dit personage uit deze andere film de rol van Ernest Burkhart speelt.
Hierbij helpt het ook niet dat DiCaprio bijna gedurende de hele film met een frons geconstipeerd kijkt. Ook de legendarische Robert De Niro levert een middelmatige acteerprestatie. Hetzelfde kan eigenlijk gezegd worden over beroemde acteurs als Jesse Plemons, John Lithgow en Brendan Fraser. Deze laatste acteur won recent nog een Oscar voor zijn rol in The Whale. Het is oprecht jammer dat de meer beroemde acteurs als karikaturen van Amerikaanse gangsters, misdaadbazen, handlangers en FBI-agenten overkomen.
Conclusie
Nogmaals wil ik benadrukken dat ik hier niet ben om te vertellen dat ik gelijk heb over Killers of the Flower Moon. Mijn recensie – is net zoals mijn andere recensies en schrijfsels – puur gebaseerd op mijn filmervaring, mening en kritiekpunten. Dit is mijn subjectieve kritiek op de film. Het is niet betweterig bedoeld. Mijn kritiekpunten zijn ook zeker niet bedoeld als een persoonlijke aanval op de filmmakers, de filmliefhebbers van deze film, de Scorsese fans en andere recensenten.
Er is genoeg terug te vinden in Killers of the Flower Moon om als filmliefhebber en recensent te kunnen genieten van deze film. Er is ook zeker niets mis met het genoegen nemen van wat de film laat zien en probeert te vertellen. Waar ik mee worstel met de film, kan voor andere filmtoeschouwers totaal geen probleem zijn. Simpel gezegd: Killers of the Flower Moon is voor mezelf een slechte film, maar dit hoeft niet te betekenen dat dit ook een slechte film voor jullie zal zijn. Sterker nog, ik raad iedereen aan deze film te gaan kijken in de bioscoop of later op Apple TV+.
Het is belangrijk om het brede filmlandschap te steunen en films als Killers of the Flower Moon verdienen net zoveel aandacht als grotere blockbuster films. Ondanks dat ik de representatie van onderbelichte culturen, verhalen en volken graag had gezien vanuit het perspectief van de ongehoorde stemmen, zit er genoeg diepgang in Killers of the Flower Moon om de film te (blijven) herkijken.
Voor nu vind ik de film een teleurstelling, maar wie weet verandert mijn kijk op Killers of the Flower Moon als ik de film vaker heb gezien. Killers of the Flower Moon is nu te kijken in de Nederlandse bioscopen. Binnenkort zal de film ook te streamen zijn op Apple TV+ in Nederland. De datum waarop Killers of the Flower Moon uitgebracht zal worden op deze streamingdienst in Nederland is echter nog niet bekend.
