Regisseur Jessica Woodworth lijkt met haar speelfilm Luka meer dan alleen een verfilming van Dino Buzatti’s boek De Woestijn van de Tartaren neergezet te willen hebben. Door het gebruik van grootse sets, bijzondere locaties en uitstekende productieontwerpen heeft Woodworth geprobeerd een eigen fantasierijke zwart-wit filmwereld neer te zetten. Luka lijkt als film ook elementen genomen te hebben van andere verhalen met grootse werelden – van Frank Herbert’s Dune en Suzanne Collins’ The Hunger Games tot J.R.R. Tolkien’s The Lord of the Rings.
Woodworth heeft geprobeerd om een Vlaams epos te scheppen en dat mag zeker gewaardeerd worden. Het titulaire en gelijknamige hoofdpersonage weet in de film iedereens aandacht te pakken. Spijtig genoeg kan niet hetzelfde gezegd worden over de aandacht van het filmpubliek. Luka is als speelfilm “all talk and no action.” In andere woorden: Woodworth laat de personages veel mysterieuze onderwerpen bespreken en belooft veel grandiose verhaallijnen, maar er wordt maar weinig echt waargemaakt van deze veelbelovende woorden.
De dialogen en verhaallijnen zijn net zoals de namen van de personages en de plaatsnamen niet bepaald memorabel. Woodworth maakt voor een visueel aangrijpende film ironisch genoeg te weinig gebruik van de filmregel “show, don’t tell.” De regisseur legt de focus op het raadselachtige praten en rituelen die uit een compleet andere wereld komen. Het filmverhaal wordt als legendarisch en groots neergezet. Spijtig genoeg voor Woodworth gaan deze twee elementen helemaal niet goed samen met haar experimentele regievisie. Wat overblijft is een film te abstract en experimenteel om in deze vorm van verhalen vertellen serieus te nemen.
Over Luka (2023)
Luka is een Vlaamse experimentele dramafilm uit 2023. De film is geregisseerd door Jessica Woodworth. De regisseur schreef ook het scenario van het verhaal. Voor het verhaal naam Woodworth inspiratie van Dino Buzatti’s boek De Woestijn van de Tartaren. De cast van de film bestaat uit onder andere Geraldine Chaplin, Jonas Smulders, Jan Bijvoet, Sam Louwyck, Valentin Atanassov Ganev, Haruhiko Yamanouchi en Samvel Tadevossian. Luka vertelt het verhaal van de gelijknamige jonge ambitieuze soldaat. Hij vestigt zich in het legendarische Fort Kairos waar heldhaftige krijgers de overblijfselen van de beschaving verdedigen.
Luka hoopt als elite-sluipschutter te gaan dienen, maar in plaats daarvan wordt hij toegewezen aan de onderhoudsploeg. Nu moet hij zich onderwerpen aan de strikte codes van Kairos: gehoorzaamheid, uithoudingsvermogen en opoffering. Luka begint langzamerhand in rang op te klimmen. Ondertussen vindt hij kracht en vreugde in zijn vriendschappen met Konstantin, een raadselachtige radaringenieur, en Geronimo, een luchthartige soldaat. Luka is al sinds 14 september 2023 in de Nederlandse bioscopen te zien. Mijn dank aan De FilmFreak en Herrie Film & TV voor het versturen van een online recensie-exemplaar.
Een slaapverwekkende film
Luka opent met de melancholische stem van het gelijknamige hoofdpersonage. Luka spreekt zijn moeder via een geschreven monoloog toe, terwijl de film opent met het beeld van Moeder Natuur. Het jonge hoofdpersonage vertelt over zijn vroegste herinneringen waarbij zijn moeder hem als klein kind vasthield, naar de wolken wees en epische verhalen vertelde over Fort Kairos. Dit is een plaats waar onbevreesde en heldhaftige krijgers de rest van de – in nummers opgesplitste – beschaving beschermen.
De regisseur probeert in de proloog met het persoonlijke monoloog van Luka het filmpubliek voor te bereiden op het grote epische filmverhaal. Dit is terug te zien aan Luka’s verhalen over krachtige krijgers die de beschaving beschermen in het grootste Fort Kairos. Hoe verder we in het verhaal komen, hoe meer Woodworth op narratief vlak een episch avontuur op de schaal van een filmtrilogie als The Lord of the Rings of Denis Villeneuve’s Dune probeert neer te zetten.
Toch lukt dit haar niet, omdat ze haarzelf vanaf de start van de film al tegenzit. Zo laat de regisseur de hoofdrolspeler (Jonas Smulders) het monoloog voorlezen alsof hij video voor een ASMR YouTubekanaal opneemt. Hierdoor is dit trage proloog ongelofelijk slaapverwekkend. De monotone stem van Smulders, de kalme geluiden en rustgevende filmmuziek helpen niet bij het verkopen dat Luka een grootse epische film – met een nog grotere filmwereld – zal worden.
Experimentele regievisie gaat niet samen met episch filmverhaal
Luka heeft zeker het visuele uiterlijk van een episch expressief en bijna Bijbels verhaal, maar het filmverhaal is te experimenteel, te persoonlijk zonder rauwe emoties en tegelijkertijd niet grandioos genoeg. Woodworth speelt met de idealisering en romantisering van oorlogsidealen door de koude stilte van een bevroren oorlog weer te geven. Hiermee lijkt Woodworth thematisch de vraag te stellen hoe nuttig oorlogen echt zijn.
Net zoals de Israëlische filmmaker Samuel Maoz geeft Woodworth het oorlog voeren weer als een dans tussen broeders. Waar Maoz in zijn speelfilm Foxtrot de oorlog meer weergeeft als de soortgelijke dans, speelt de regisseur van Luka meer met experimentele dansvormen. De soldaten blaffen als honden, grommen als wolven, lachen als gekken en zingen als operazangers – allemaal ter voorbereiding (en instandhouding) van deze oorlog. Deze creatieve keuze is conceptueel leuk, maar in de uitvoering voegt het niets bijzonders toe.
Het maakt de filmwereld op zichzelf ook alleen maar verwarrender. Het komt op mezelf over alsof Woodworth graag een episch psychologisch filmverhaal probeerde te vertellen over hoe soldaten gek kunnen worden door het afwachten in een stille oorlog. De experimentele regievisie van Woodworth zorgt er helaas voor dat de kracht van deze epische setting direct kapot gaat. Het kan zijn dat de regisseur de experimentele narratieve en audiovisuele keuzes bewust inzet om in te spelen op de verwachtingen van de filmtoeschouwers.
Ondanks dat Woodworth zeker de verwachtingen van het filmpubliek in eerste instantie weet te buigen, blijft ze te proberen de filmwereld te verkopen als groots, authentiek en episch – drie punten die deze filmwereld juist niet zijn. Luka kan wel ongefocust, artistiek vermoeiend en vooral saai genoemd worden. De terugkerende narratieve thema’s en de herhalingen van dezelfde gebeurtenissen helpen de saaie geaardheid van dit filmverhaal ook niet bepaald.
De positieve aspecten van Luka
Toch is Luka als experimentele dramafilm niet volledig slecht. De film bevat prachtige sets en indrukwekkende productieontwerpen. Ook weet cinematograaf Virginie Surdej meerdere grootse locaties met haar camerawerk nog grootser te laten lijken. In haar cinematografie maakt ze zowel gebruik van statief als handheld camerawerk. Hierbij maakt ze bij bijzondere filmmomenten met de personages gebruik van handheld camerawerk, terwijl ze bij het filmen van de grandioze locaties regelmatig statief camerawerk gebruikt.
Surdej’s cinematografie laat deze filmwereld er expressief, intiem en buitenaards uitzien. Haar cinematografische beelden zijn op het mooist wanneer de personages een onderdeel van het totale plaatje worden, waarin de architectuur en de wereldopbouw het spotlicht stelen. Surdej weet ook enkele aangrijpende en prachtige camerabeelden van de niet meer bestaande persoon – door mentale en lichamelijke uitsluiting – weer te geven.
Het acteerwerk van Sam Louwyck behoort ook tot de positieve aspecten van Luka. Louwyck is de enige acteur van de gehele cast die echt een glimlach op mijn gezicht wist te toveren. Dit komt doordat de acteur als enige echt emoties met overdreven affectie en humor wist te vertonen. De rest van de cast en crew lijken de experimentele geaardheid van het narratief gekozen te hebben boven de rauwe echtheid van emoties. Dit heeft als resultaat dat de acteurs, op Louwyck na, de dialogen van het scenario zonder echt sterk uitgewerkte emoties brengen.
Conclusie
De experimentele dramafilm Luka doet me in zijn wanhopige aanpak voor een grandioze, maar experimentele filmwereld veel denken aan Sputum uit 2022. Net zoals Sputum heb ik me niet kunnen vermaken met Luka doordat het (zogenaamde) epische narratief totaal niet samengaat met de experimentele audiovisuele regiestijl van Woodworth. De cast en crew leggen overduidelijk de focus op artistieke experimenten en dat mag (en kan) zeker gewaardeerd worden. Ik heb hier zelf ook respect voor.
Alleen dit betekent niet dat ik deze creatieve keuzes ook direct moet waarderen – of dat ik Luka als film goed moet vinden. Luka oogt op mezelf namelijk als een pretentieuze en saaie artistieke uiting die vooral bedoeld is om Woodworth als een kunstzinnig genie weer te geven. Dit pakt voor de regisseur helaas averechts uit. Ze mist balans in haar regievisie. Luka probeert beide een epische theatrale en experimentele dramafilm te zijn, maar slaagt hier in beide niet in. Persoonlijk denk ik dat de film beter had gewerkt in een ander medium, als bijvoorbeeld een theatervoorstelling of performancekunst.
Zo is het decor van de filmwereld ook velen malen interessanter dan de personages zelf. De productieontwerpen van Sabina Hristova en kostuumontwerpster Eka Bichinashvili zijn levendiger dan de personages. Dit hoort niet het geval te zijn bij film dat een episch verhaal probeert te vertellen. Daarin horen aspecten als kostuumontwerpen, productieontwerpen en set decoraties niet de focus van het verhaal te stelen, maar juist de schijnwerpers op het narratief te ondersteunen. De personages – en zeker ook het titulaire hoofdpersonage – missen karakter.
Doordat Luka een experimentele dramafilm is denken de filmmakers dat ze weg kunnen komen met het niet onderbouwen van de personages. Daarnaast denken ze ook dat ze veel meer willekeurige onzin kunnen toevoegen aan het filmverhaal. Een goed voorbeeld hiervan is het zonder context gebruik maken een opera stem om te communiceren. Deze filmstijl past simpelweg niet genoeg als je tegelijkertijd een grandioze of legendarische epos probeert te vertellen.
Ook niet als je met de verwachtingen van de filmtoeschouwers probeert te spelen, want deze experimentele filmstijl en epische narratief spreken elkaar tegen. Gelukkig bevat Luka wel een overduidelijk groot pluspunt en dat is het camerawerk van cinematograaf Virginie Surdej. De cinematograaf weet met haar sublieme camerawerk makkelijk het sterkste onderdeel van de film te worden. Ze weet zowel sterk in te spelen op de grootsheid van het verhaal als op de experimentele stijl van de regievisie.
Toch is zelfs het camerawerk van Surdej niet genoeg om Luka als film aan te raden. Het fantastische werk dat de cinematograaf heeft geleverd is simpelweg niet genoeg om de rest van de ongelofelijke saaie film te redden. Mocht je toch nog geïnteresseerd zijn om het camerawerk van Surdej te zien, dan raad ik je aan om naar YouTube of Google te gaan. Haar cinematografie kan daar op afbeeldingen of in trailers bekeken worden. En zo vermijd je ook nog eens een ongelofelijk lange saaie zit van een film. Luka is nu in de Nederlandse bioscopen te zien.
