Mars Express is een verbluffende Franse animatiefilm. De film bevat een spannend verhaal waarin een typerende film noir (of eerder neo noir) detective een mysterieuze moord moet oplossen. Het oplossen van deze mysterieuze moord brengt de detective echter steeds dieper in een complot vol corruptie en verraad. Tegelijkertijd komt de detective steeds meer in conflict met haarzelf, en haar idealen, te staan. Deze beschrijving laat de film klinken als een veelvoorkomende thriller en mysteriefilm. Gelukkig is Mars Express veel meer dan dit.
De Franse filmmakers schieten de ruimte in en gaan ze de sterren voorbij om nieuwe filmische grenzen te zoeken – en oude te verleggen. Zo worden de grenzen en overlappingen van filmgenres opgezocht. Sterker nog: Mars Express is een van de weinige animatiefilms die een filmgenre de kans geeft terug te laten keren. De Franse film staat op de voorgrond van de (weder-)geboorte van het filmgenre future noir: ook wel bekend als tech-noir of cyber noir.
Deze filmterm werd eerder vooral gebruikt om Ridley Scotts sciencefiction film Blade Runner (1982) te beschrijven. Het is niet gek dat Blade Runner beschreven wordt als een future noir film, want Ridley Scott mengt in deze film elementen van sciencefiction films met film noir films. De Franse regisseur Jérémie Périn doet hetzelfde met zijn animatiefilm Mars Express.
De Franse animatiefilm haalt inspiratie uit diverse filmgenres en de bijhorende filmklassiekers waar deze genres bekend om staan: van The Matrix (1999) tot Terminator 2: Judgment Day (1991). Toch is Mars Express een visueel adembenemende film die het sterkst in zijn kracht staat wanneer het losbreekt van zijn inspiratiebronnen en de grenzen voor toekomstige (future noir) animatiefilms verlegt. De film is een sterke aanrader die het best op zijn recht zal komen op het grote scherm.
Over Mars Express (2023)
Mars Express is een Franse geanimeerde thriller en sciencefictionfilm uit 2023. De film is geregisseerd door Jérémie Périn. De regisseur schreef het filmscenario samen met Laurent Sarfati. De Franse stemmencast van de film bestaat uit Léa Drucker, Mathieu Amalric, Daniel Njo Lobé, Marie Bouvet, Sébastien Chassagne en Marthe Keller. Mars Express heeft een speeltijd van 89 minuten. De film ging in première op het Cannes Film Festival van 2023 en werd vertoond op het International Film Festival Rotterdam van 2024.
Daarnaast opent Mars Express ook Anima: het internationale animatiefilmfestival van Brussel. De film vindt plaats in het jaar 2200. Privédetective Aline Ruby werkt samen met haar – al vijf jaar dode – partner Carlos Rivera. Aline’s partner mag dan dood zijn, maar zijn herinneringen en gelijkenis leven voort in een androïde vorm. Ze worden ingehuurd door een rijke zakenman om een beruchte hacker op te sporen, maar al snel belanden ze op Mars in een duister complot vol corruptie.
Het is nu aan de privédetectives om een vermist meisje te vinden dat een groots geheim over de robots van dit universum heeft. Het geheim is echter zo groot dat dit het universum voorgoed kan laten veranderen. Mars Express werd op 8 februari 2024 officieel in de Nederlandse bioscopen uitgebracht. Mijn dank aan Film Incompany en Piece of Magic Entertainment Benelux voor het versturen van een online recensie-exemplaar.
De heldenreis van kunstmatige intelligentie
Mars Express is een van de weinige animatiefilms waarin kunstmatige intelligentie – in al zijn diverse vormen – een (mysterieuze) heldenreis meemaakt. Hiernaast stelt regisseur Jérémie Périn de welbekende vraag: wat betekent het om mens te zijn? Périn lijkt in zijn animatiefilm de vraag somber te beantwoorden. Mensen hebben een bewustzijn. Ze zijn in staat de buitenwereld waar te nemen en te verwerken. Mars Express geeft een toekomstige wereld weer waarin kunstmatige intelligentie deze staat van bewustzijn ook heeft bereikt.
Toch worden de cyborgs, robots en andere vormen van kunstmatige intelligentie niet gelijk behandeld als de mensheid zelf. Périn laat in Mars Express zien dat de evolutionaire groei van kennis, de kracht van een bewustzijn en het menselijke lichaam individueel geen mens maken. Het is de samenkomst van deze drie – en vele andere kleinere – aspecten dat de mensheid maakt tot wat het is. Het filmverhaal van Mars Express lijkt te zeggen dat enkele van de kleinere aspecten die niet onbenoemd kunnen worden discriminatie en racisme zijn.
De animatiefilm laat zien hoe androïdes, cyborgs en robots ongelijk behandeld worden. Ondanks dat ze zelfbewust zijn en een grote(-re) intelligentie bevatten, blijven deze androïdes uiteindelijk kunstmatige intelligentie. In andere woorden: volgens een groot deel van de mensheid verdienen ze geen rechten. Ze worden beschouwd en gebruikt als bagage, eigendom en middelen om een groter doel te bereiken. In Mars Express komen er ook overleden mensen voor waarvan hun ziel en herinneringen over gezet zijn naar het lichaam van een androïde.
De androïdes – die vroeger menselijk waren – worden ook gezien als iets onmenselijks en barbaars. Mars Express durft de moeilijke vraag te stellen of discriminatie en racisme altijd een onderdeel van onze menselijke geaardheid zullen zijn. De film geeft in zijn verhaal aan dat deze twee negatieve onderdelen ook in de toekomst nog een onderdeel van onze menselijkheid zullen zijn. Discriminatie, racisme, moord, bedrog en alcoholisme zijn allerlei negatieve aspecten van de mensheid die we helaas niet los lijken te kunnen laten.
Mars Express is een future noir film en net zoals andere films uit deze – en soortgelijke – filmgenres bevat het een melancholisch verhaal. De film bevat een somber en ontroerend einde waarin de volgende stap in kunstmatige evolutie alleen bereikt kan worden door de mensheid achter zich te laten. De film lijkt het standpunt te nemen dat de mensheid zijn eindhalte van evolutie heeft bereikt, als we niet bepaalde aspecten, van wat ons mens maakt, kunnen veranderen. Normaliter zijn de veranderingen in dit soort verhalen verbonden aan het menselijke lichaam of de intelligentie en het bewustzijn van de mens.
Mars Express geeft weer dat de mensheid pas echt verder kan groeien als het beter leert om te gaan met thema’s als ongelijkheid, discriminatie en racisme. Pas dan zal de mensheid los kunnen breken van hun ketens en door kunnen groeien naar een hoger zelfbewust wezen. Pas dan zal de mens de volgende stap in hun heldenreis door het heelal kunnen ondernemen. Ondanks dat Mars Express nooit een duidelijk standpunt opneemt tegen negatieve menselijke aspecten als discriminatie, weten de filmmakers toch je te activeren om over dit soort onderwerpen na te denken.
Visuele en narratieve ontwerpen
De animators maken in Mars Express gebruik van een mengsel van diverse animatiestijlen. Zo lijken de traditionele Europese animatiestijlen sterk beïnvloedt te zijn door anime films. De film bevat gedetailleerde en levendige animatietechnieken. De geanimeerde personages bewegen soepel en dynamisch door het verhaal heen. Hierbij weten de actiescènes een ongelofelijk sterke indruk achter te laten. Elke frame uit de animatiefilm zit verder bomvol mysterieuze en kleine details die het verhaal verder onderbouwen.
De ontwerpen van de animatiewereld zijn gruwelijk creatief. Ondanks dat sciencefiction een veelgebruikt filmgenre is, weet Mars Express met visueel vernieuwende ideeën te komen. Een mooi voorbeeld hiervan is een androïde kat waarvan je zijn vacht af kunt halen. Een ander bijzonder voorbeeld is het gebruik van een machine die herinneringen uit het menselijke brein kan verwijderen of opnemen. Ook de robots zijn van unieke visuele en narratieve ontwerpen. De robots zien er net zo divers uit als hoe de mensheid per persoon van elkaar kan verschillen.
Zo zien sommige robots er uit als een humanoïde versie van de “Roger” robots uit Star Wars, terwijl andere cyborgs er weer uitzien als een letterlijke computer waarvan een harde schijf verwijderd kan worden. De kunstmatige intelligentie is op een narratief gebied ook origineel opgezet. Ze krijgen – zoals eerder benoemd – te maken met humane problemen. Ze krijgen niet alleen te maken met geweld en discriminatie, maar ook hebben de robots last van het feit dat ze geen oneindig geheugen hebben.
Daarnaast hebben de robots hun eigen manier om samen lust en seks met elkaar te beleven. Wanneer ze elkaars geesten of zielen met elkaar laten versmelten, komt er extase bij hun vrij. Hierbij beleven de robots levensgenot en lust met elkaar, terwijl het voor mensen (en filmtoeschouwers) eruitziet alsof de robots gezamenlijk aan het mediteren zijn. Ook het menselijke hoofdpersonage Aline wordt origineel geportretteerd. Ze heeft een duidelijk karakter met een, deels onbesproken, tragisch verleden.
We zien haar omgaan met haar alcoholverslaving en rouw door haarzelf lichamelijk tot het uiterste te duwen. Hierbij gaat ze zelfs zo ver dat een recent opgelopen wond weer begint te bloeden. Een klein detail als dit voegt zoveel toe aan het filmverhaal. Het is mooi om te zien dat de Franse filmmakers en animators hier dan ook volop gebruik van maken.
Conclusie
Mars Express is een geweldige animatiefilm waarbij het mixen van mysterieuze sciencefiction elementen de spanning en dynamiek van het filmverhaal versterkt. De film geeft een unieke visie op een potentiële toekomstige gekolonialiseerde Mars weer. De film maakt gebruikt van een verscheidenheid van inspiratiebronnen: van filmklassiekers als Star Trek I: The Motion Picture (1979) en 2001: A Space Odyssey (1968) tot filmgenres als future noir. Doordat de Franse filmmakers en animators hun diverse inspiratiebronnen goed weten te mengen, lukt het ze ook om een originele kijk op een mogelijke toekomst weer te geven.
Toch blijft Mars Express boven alles vooral een humanistische film. Helaas komt dit niet altijd even goed tot zijn recht door de regelmatig droge aanpak, opbouw en timing van de Franse filmmakers. Gelukkig is dit het enige minpunt dat ik kan opnoemen over deze verder geweldige animatiefilm. Net zoals dat Mars Express geïnspireerd is door filmklassiekers uit het verleden, zullen toekomstige filmmakers en filmliefhebbers met grote ogen terugkijken op deze Franse animatiefilm.
Mars Express heeft de norm van wat mogelijk is voor future noir (animatie-)films verschoven. Het is nu aan andere filmmakers om deze film als inspiratiebron te gebruiken om hun eigen visie op de toekomst en onderwerpen als menselijkheid of kunstmatige intelligentie weer te geven. Mars Express is een toekomstige filmklassieker die een bioscoopbezoek meer dan waard is. De film is nu te bekijken in de Nederlandse bioscopen.
