Het is niet bepaald groot nieuws in Nederland, maar Art Spiegelman’s graphic novel Maus is in Tennessee (Verenigde Staten van Amerika) verbannen van de leeslijst. Dit omdat er enkele keren in het verhaal gevloekt wordt en er een afbeelding van een naakte vrouw in het boek voorkomt. Dat dit in Nederland niet groot nieuws is geworden is tegelijkertijd best begrijpelijk en teleurstellend. Tuurlijk, we hoeven ons als Nederlanders niet altijd bezig te houden met Amerikanen, en al helemaal niet met hun idealen. In Nederland hebben we ons eigen hoeveelheid problemen, ook al zal niet elke Nederlander dit toegeven.
Tegelijkertijd is het zonde dat we in Nederland weinig aandacht geven aan het feit dat dit belangrijke verhaal verbannen is in een Amerikaanse staat. Maar waarom is dit zo teleurstellend? Daarvoor zal ik eerst een achtergrond schetsen van het belang van Maus, en daarnaast zal ik ook vertellen waar het verhaal over gaat. Dit artikel is ontstaan door EPPO. Mijn dank aan het EPPO-stripblad voor het informeren over dit nieuws, en het inspireren tot het schrijven van dit artikel.
Een korte terugblik op het belang van Maus
Maus wordt door veel stripliefhebbers en striprecensenten beschouwd als een van de belangrijkste Amerikaanse meesterwerken op het gebied van strips. Eigenlijk kan ik in dit geval beter gebruik maken van de term graphic novels, want laten we eerlijk zijn dat is Maus ook zeker weten. Voordat ik een hele discussie start over wat het precieze verschil is tussen een strip en graphic novel, wil ik alleen aangeven dat de ene term de ander niet hoeft buiten te sluiten. Daarnaast kunnen beide termen gebruikt worden om kwalitatief goed werk aan te geven.
Dat was een kleine zijsprong naar aanleiding van dit artikel. Zoals nu wel duidelijk is is Maus een graphic novel van de Amerikaanse auteur Art Spiegelman. Het verhaal gaat over de strijd van Spiegelman’s vader om als Poolse Jood te overleven tijdens de Holocaust. He boek gaat stapsgewijs in op de ervaringen van Spiegelman’s vader voor, tijdens en na de Holocaust. Ook laat Maus als boek zien wat de gevolgen van een oorlog op verschillende familiegeneraties zijn.
In Maus worden de Joden gepresenteerd als muizen, terwijl de Duitsers weergegeven worden als katten. Een kind van een Jood en een Duister wordt gepresenteerd als een muis met de strepen van een kat. Maus werd oorspronkelijk uitgegeven als een strip van drie pagina’s in 1972. In 1977 besloot Spiegelman zijn werk uit te breiden. Uiteindelijk verscheen de strip in twee delen: My Father Bleeds History en And Here My Troubles Began. Later verscheen de twee delen gebundeld als The Complete Maus. In 1992 won Maus een speciale Pulitzerprijs.
De Pulitzerprijs is een prestigieuze Amerikaanse literatuurprijs die. De prijzen wordt sinds 1917 uitgereikt voor nieuws, kunst en letteren. De prijs wordt toegekend door de School of Journalism van de Columbia-universiteit in New York. Naast dat Maus dus een belangrijke prijs won, bespreekt Spiegelman met zijn graphic novel ook nog belangrijke onderwerpen uit de Tweede Wereldoorlog. Tot op heden is er nog steeds sprake van fascisme en antisemitisme. Het is daarom ook belangrijk om te blijven herkennen dat dit nog steeds plaatsvindt, want alleen op deze manier kunnen we voorkomen dat de mensheid dezelfde fouten uit het verleden maakt.
Tegelijkertijd is het belangrijk om deze donkere bladzijde uit onze geschiedenis te blijven erkennen, en voornamelijk, om er stil bij blijven te staan. Ook in Nederland hebben we te maken met fascisme, antisemitisme, racisme en andere vormen van discriminatie. Iedereen kent wel iemand die hier mee te maken heeft gehad, en een redelijke groep Nederlanders hebben er zelf mee te maken gehad. Toch gebeurt er nog steeds te weinig in Nederland om dit tegen te gaan. Grote fascistische partijen krijgen de kans om hun zegje te doen in de Nederlandse maatschappij en politiek. Ik zal geen namen noemen, maar enkele van jullie zullen al weten over welke partij(-en) ik het heb.
Dit is zorgwekkend en bizar. Hoe kunnen we als mensen dit opnieuw laten gebeuren. Zijn we dan echt gedoemd om dezelfde fouten te blijven maken? Tuurlijk, vrijheid van meningsuiting bestaat. Dit betekent echter niet dat het uitspreken van een fascistische opinie je geen fascist maakt. Politieke aanhangers van fascistische en discriminerende partijen verdienen geen kans om hun bizarre opinies te verspreiden over Nederland. De media had gemakkelijk dit nieuws uit Amerika kunnen gebruiken, om daarmee direct haaks in te slaan op het feit dat Nederland te maken heeft met soortgelijke gekken.
En met gekken verwijs ik naar de aanhangers van fascisme, discriminatie, antisemitisme en racisme. Tuurlijk – een boek als Maus is heftig om te aanschouwen. Het zien hoe kinderen worden vermoord in een graphic novel is gruwelijk, maar dit is iets wat ook in de echte wereld gebeurt. Door Maus te verbannen schetst de staat van Tennessee het beeld dat we in een andere soort wereld leven, waar er geen sprake is van de onderwerpen die worden besproken in Maus. Ik zou willen dat dit ook het geval is, maar helaas is dat niet het geval.
Maus is nog steeds zo belangrijk als het was toen het uitkwam. Het helpt de mensheid herinneren en inzien hoe slecht we tegen over elkaar kunnen zijn. Tegelijkertijd kan het mensen helpen te realiseren dat hun wereldvisie verkeerd is, en kunnen ze hopelijk verlossing vinden.
Spiegelman en de terugslag van Maus
Zoals te begrijpen was auteur Spiegelman verbijsterd door de vervelende gebeurtenis. “Ik heb zoveel jonge mensen ontmoet die… dingen hebben geleerd van mijn boek”, zei hij. Na het nieuws van de verbanning werd verspreid, schoot Maus naar meerdere top 10 lijsten in de Amerikaanse Amazon boek categorieën. Zo kwam The Complete Maus op nummer twee van Amazons overkoepelende bestverkopende titels. In de categorie geschiedenis kwam het zelfs op plaats nummer een.
Ook bij de categorieën Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en Literaire graphic novels kwamen verschillende uitgaven van Maus in de top drie bestverkopende titels. Ook hebben er meerdere inspanningen plaatsgevonden om Maus meer beschikbaar te maken tot scholieren en studenten. Een professor uit North Carolina heeft basisschool scholieren en middelbare scholieren in Tennessee een gratis online klas over Maus aangeboden. “Ik heb de boeken van Spiegelman vele malen onderwezen in mijn cursussen over de Holocaust gedurende vele jaren”, zei hij over deze beslissing.
Richard Davis is de eigenaar van de Nirvana Comics boekenwinkel in Knoxville, Tennessee. Hij heeft iedere scholier en student aangeboden om The Complete Maus uit te lenen. Davis heeft ook een GoFundMe opgezet om meerdere kopieën van Maus te kunnen kopen. Zijn doel was 20.000 dollar, maar al snel haalde hij meer dan 80.000 dollar op. Dat deze verbanning van Maus zorgt voor een positieve kettingreactie geeft hoop voor de toekomst. Overduidelijk is het grote deel van de mensheid geen aanhanger van fascisme en antisemitisme. Tegelijkertijd is het jammer dat de verbanning van Maus toch heeft kunnen plaatsvinden, en dat het buiten Amerika voor zo weinig reacties of acties zorgt.
Op de GoFundMe pagina staat: “Art Spiegelman’s meesterwerk is een van de belangrijkste, invloedrijkste graphic novels aller tijden. We geloven dat het een must-read is voor iedereen.” Wil je deze belangrijke graphic novel lezen, en je daarmee inzetten voor de kracht van de strip en de graphic novel? Maus is sinds kort te bestellen in de Eppo shop, maar daarnaast is Maus ook bij grote shops te koop als Bol.com. Ook kun je je lokale stripwinkel helpen in de tijd van deze pandemie door bij hun Maus te kopen.
Wat vind je van dit nieuws? Ben je het ermee eens dat fascisme en co. een groot probleem vormen in beide Amerika en Nederland? Heb je Maus gelezen? Zo ja, wat vond je van de graphic novel? Zo nee, wil je de graphic novel nog gaan lezen? Laat het me weten in de reacties onder dit artikel!
