Als tiener werd ik bij het vak Culturele & Kunstzinnige Vorming geïntroduceerd tot de film Metropolis. Deze film werd besproken tijdens de filmgeschiedenis lessen. Alle leerlingen kregen een fragment van de film te zien, maar naar mijn weten was ik de enige die erg geboeid toekeek. Voor het vak CKV moesten we een verslag maken over een kunstvorm. Ik koos (uiteraard) voor film en mijn verslag moest een top 10 lijst worden.
De top 10 lijst moest bestaan uit films die we besproken hadden tijdens de filmgeschiedenis lessen. Hierbij moest je De top 10 lijst moest bestaan uit films die we besproken hadden tijdens de filmgeschiedenis lessen. Hierbij moest je de top 10 films lijst maken op orde van interesse. De film Metropolis kwam uiteindelijk bij me op nummer 1. Ik was erg onder de indruk na het zien van het fragment. Nu dat ik de film volledig heb bekeken heb ik alleen maar meer bewondering gekregen voor deze zwart-wit film uit 1927. Metropolis is vanaf 30 december 2021 te kijken op MUBI in Nederland. Mijn dank aan MUBI voor de samenwerking en het versturen van een online recensie-exemplaar.
Over Metropolis (1927)
Metropolis is een Duitse expressionistische science-fiction dramafilm uit 1927. De film is geregisseerd door Fritz Lang. Het verhaal is geschreven door Thea von Harbou samen met Lang. Daarnaast is het verhaal gebaseerd op Von Harbou’s gelijknamige roman uit 1925. De cast bestaat onder andere uit Gustav Fröhlich, Alfred Abel, Rudolf Klein-Rogge, en Brigitte Helm. De stomme film wordt beschouwd als een baanbrekende science-fiction film, als een van de eerste lange speelfilms in dat genre.
Het verhaal speelt zich af in het jaar 2026. De maatschappij is verdeeld in de ondergrondse arbeidersklasse en de heersende bovengrondse klasse. Freder is een avontuurlijke, maar naïeve jongvolwassene. Ook is hij de zoon van het brein achter Metropolis. Wanneer hij de profeten vrouw Maria ontmoet, is hij direct betoverd door haar. Hij gaat op zoek naar haar in de ondergrondse arbeidersstad. Hier komt hij oog in oog te staan met een voor hem onbekende manier van leven.
Metropolis kreeg een gemengde ontvangst bij de release. Critici vonden de film visueel mooi en krachtig. Zo spraken de critici met veel lof over het art direction van de film door Otto Hunte, Erich Kettelhut en Karl Vollbrecht. Het art direction is beïnvloed door opera, Bauhaus, kubistisch en futuristisch design, samen met vleugjes gotiek in bepaalde scènes. Dezelfde critici beschuldigden het verhaal van naïviteit. Ook de vermeende communistische boodschap werd bekritiseerd.
De lange speelduur van de film werd ook bekritiseerd. Echter wordt Metropolis nu algemeen beschouwd als een van de grootste en invloedrijkste films ooit gemaakt. In 2001 werd de film opgenomen in UNESCO’s Memory of the World Register, de eerste film die zo werd onderscheiden.
Introductie tot Metropolis (1927)
Metropolis heeft een moeilijk bestaan gehad sinds de film uitkwam. Zo werd de film kort na zijn première ingekort en gewijzigd. Ruim een kwart van de film werd sindsdien als verloren beschouwd. Maar in 2008 werd in Buenos Aires bijna compleet materiaal ontdekt. Het betrof echter een flink beschadigde en een door omzetting op 16 mm formaat getrimde versie. Deze nieuwe versie (van 145 minuten) zou ook wel bekend komen te staan als The Complete Metropolis. Deze (bijna) complete versie heb ik bekeken.
Wanneer de film opent met zijn originele score, wordt je direct meegenomen naar een andere wereld. Een alternatieve jaren 2000. Iets waar de mensheid in de jaren 1920 naar uitkeek en bang voor was. Wanneer de muziek van Gottfried Hupertz begint te spelen krijg je figuurlijk een kick. Je wordt als kijker zo enthousiast gemaakt voor wat er nog gaat komen. Maar ook wordt je gekickt naar een andere fantasierijke en sprookjes toekomst. Het getrommel moet het fantastische en primitieve weergeven.
Het getrommel dat voorkomt bij het begin van de film, komt vaker voor bij primitieve stammen. Dit zou kunnen weergeven dat de verhoudingen in de samenleving van deze film ook als primitief beschouwd kunnen worden. Daarna komt de zinspreuk naar voren. De zinspreuk wil aangeven dat het hoofd en de handen alleen kunnen samenwerken door het hart. Een interessante en mooie manier om de film mee te openen.
Hoofd, handen & hart
De spreuk zal (toen) voornamelijk gebruikt zijn om het publiek aan het denken te zetten. Er zijn zeker meer dan genoeg mensen met een hoofd, maar dat wil niet zeggen dat ze dat hoofd (of brein) voor ieder mens zullen gebruiken. Zoals te zien is in de personages van Jon Fredersen en Rotwang. Deze personages gebruiken hun brein alleen maar voor zichzelf. Betekent dit dat beide personages slecht van karakter zijn?
Nee, want zo ziet Fredersen zijn fouten uiteindelijk in en wil hij eerlijk gaan samenwerken met de arbeiders. Aan de andere hand ziet Rotwang zijn fouten nooit in en dit blijkt dan ook uiteindelijk te zorgen voor zijn doem. Dit kan het publiek de boodschap geven dat alleen aan jezelf denken niet altijd even goed is. Ook zijn er (voornamelijk) arbeiders die hun handen voor het werk van de baas gebruiken. Maar betekent dit dat ze allemaal gehoorzaam zijn? Nee, want ze zijn het beu om voor de hogere klasse te werken en willen in opstand komen. De film wilt dat je nadenkt over de acties die je onderneemt.
Of je nu behoort tot het hoofd of handen klasse. De film laat ook zien dat als je dit niet doet het grote consequenties kan hebben. Metropolis en zijn makers willen dat je je hart gebruikt voordat je je hoofd of handen gebruikt. Net zoals Freder dat doet. Hij volgt zijn hart en via die route gebruikt hij zijn hoofd en handen om samen een oplossing te volgen. Toch is niet iedereen die zijn hart gebruikt, even goedaardig als Freder.
Zo gebruikt Rotwang ook zijn hart, omdat hij zijn geliefde Hel mist. Rotwang gebruikt zijn kwaadaardige hart om onrust te veroorzaken, door zijn hoofd en handen te gebruiken om de machinemens te maken. Daarnaast heb je nog de machinemens. De machinemens maakt beide gebruikt van zijn hoofd en handen, maar heeft geen hart. De film wil je laten zien dat je alle drie deze factoren nodig hebt, met het hart als leidende factor, om een geschikte samenleving te maken.
Visueel Indrukwekkend
Metropolis heeft niet alleen een geweldige soundtrack en filosofische thema’s over de samenleving, maar ook nog op visueel gebied is deze film adembenemend. De cinematografie, decors, achtergrond schilderijen en kostuums zijn revolutionair. Metropolis is een typische Duits-expressionistische film. Ik ben persoonlijk dol op Duits-expressionistische films. Dit soort films spreken je namelijk erg aan op je emoties. De grootsheid en beangstigende beelden die Metropolis ook bevat, nemen je mee op reis door emoties als blijdschap en bewondering.
Ik vind de openingsmomenten waar we de arbeiders voor het eerst zien wel het meest indrukwekkendst. Het is direct duidelijk dat dit slavenarbeiders zijn. De tralies die ze binnen of buiten houden moet dit dan ook symboliseren. Ze zitten letterlijk gevangen en moeten gedwongen werken van de leider. De houding en de manier waarop ze lopen geeft dit ook weer. Ze lopen allemaal met dezelfde houding, pasjes en tempo naar hun ondergrondse arbeidersstad of werkplaats. De muziek versterkt dit gevoel door horror tonen te laten klinken. Het individu verdwijnt en de maatschappij blijft over.
Het lijkt bijna alsof regisseur Fritz Lang een opkomend gevaar wilde laten zien. De ondergrondse arbeidersstad ziet er levensecht uit, net zoals de arbeiders zelf. Indrukwekkende decors worden weergegeven. In tegenstelling tot de arbeiders lijkt de bevolking die bovengronds woont, bijna wel op poppen. Ze zijn bovengronds bezig met hun uiterlijk, vrijheid en mooiheid. Hier hebben ze ondergronds geen tijd voor. Plus daar mogen ze zich niet eens mee bezig houden.
Freder komt op het eerste gezicht over als elke andere jongvolwassene van de bovenklasse, maar al snel leer je als kijker fout te hebben gezeten. Freder mag dan naïef zijn, maar hij heeft ook een groot hart. Hij is precies het tegenovergestelde van zijn vader, Fredersen. De scènes met Freder zijn het sterkst. Dit komt onder andere door het acteerwerk, maar ook door de sterke beelden die voorkomen in het avontuur van Freder.
Zo is er een memorabel beeld wat we te zien krijgen. Er is zojuist een explosie geweest in de werkplaats van de arbeiders. Freder, die hier voor het eerst was, heeft dit meegemaakt. Geschrokken staat Freder, compleet gekostumeerd in het wit, op de achtergrond toe te kijken, terwijl de arbeiders als zwarte schimmen verslagen de gewonden meedragen. Dit soort beelden laten nu echt de sterkte van film zien.
Conclusie
Metropolis is een film die zoveel invloed heeft gehad op filmmakers, filmfans en de filmgeschiedenis in het algemeen. Het heeft het sciencefictiongenre compleet op z’n kop gezet. Metropolis is een indrukwekkende film, die je niet snel zal vergeten.
