Munch is het soort film dat behoort tot een subgenre van historische en biografische dramafilms die gaan over kunstenaars. Net zoals soortgelijke films – denk aan At Eternity’s Gate en Lust for Life – weet de film schoonheid te vinden in het (regelmatig) sombere leven van een kunstenaar. In dit geval is de kunstenaar is kwestie niemand minder dan Edvard Munch. Filmmaker en regisseur Henrik Martin Dahlsbakken weet met zijn film in te spelen op de prachtige aard van melancholische herinneringen die als flitsen voorbij schieten terwijl je terugkijkt op het leven.
De regisseur bewandelt met zijn film Munch een onconventioneel pad wat betreft biografische en historische dramafilms over kunstenaars. Martin Dahlsbakken legt in zijn film de focus niet op het verhaal van Munchs leven. In plaats daarvan gebruikt hij de film – en het bijhorende verhaal – om de diepgewortelde emoties van een van de grootste kunstenaars aller tijden te bestuderen. Acteur Alfred Ekker Strande, die de jongvolwassen en 21-jarige versie van de kunstenaar speelt, zegt in de film: “Sometimes, the plot isn’t the most important thing. It’s more about finding a certain frequency or one specific emotion.”
De regisseur streeft ernaar dit te bereiken met Munch. En raad eens? Dit lukt hem ook nog eens. Martin Dahlsbakken weet op een briljante manier de hoopvolle melancholische geaardheid van Edvard Munch de rode draad van zijn speelfilm te maken. Doordat het verhaal van de film op de tweede plaats komt te staan, bevat Munch wel wat structurele problemen in het verhaalverloop en het tempo van het verhaal. Hierdoor kunnen filmtoeschouwers op enkele momenten verward naar het scherm kijken. Dit kritiekpunt mag dan, voor mij, een van de weinige minpunten zijn aan de speelfilm, maar het is wel direct een grote.
Over Munch (2023)
Munch is een Noorse biografische en historische dramafilm uit 2023. De film is geregisseerd door Henrik Martin Dahlsbakken. De regisseur werkte ook als producent en productieontwerper mee aan de film. Het scenario van Munch is geschreven door Mattis Herman Nyquist, Fredrik Høyer, Gine Cornelia Pedersen en Eivind Sæther. De cast van de film bestaat uit Alfred Ekker Strande, Mattis Herman Nyquist, Ola G. Furuseth, Anne Krigsvoll en Arthur Berning. De speelfilm Munch gaat over Edvard Munch, een van de belangrijkste kunstenaars uit de 19de en 20ste eeuw.
Munch wordt in deze speelfilm gespeeld door drie acteurs en een actrice. Zo speelt Alfred Ekker Strande de kunstenaar op 21-jarige leeftijd en Mattis Herman Nyquist hem op 30-jarige leeftijd. Acteur Ola G. Furuseth speelt Munch op 45-jarige leeftijd en actrice Anne Krigsvoll is niet terug te herkennen als de 80-jarige versie van kunstenaar. De speelfilm Munch levert een biografisch, historisch en gedramatiseerd portret van de kunstenaar.
Het verhaal van de film concentreert zich op vier belangrijke momenten uit het leven van de kunstenaar. De film beleefde zijn wereldpremière op het International Film Festival Rotterdam van 2023. Munch is al vanaf 1 juni 2023 in de Nederlandse bioscopen te zien. Mijn dank aan Splendid Film voor mogelijkheid tot een samenwerking en het versturen van een online recensie-exemplaar.
Non-lineair verhaal
In Munch wordt er gebruik gemaakt van een experimentele afwisseling in tijdsperiodes, locaties en beelden. Zo spelen de regisseur en scenarioschrijvers in het filmverhaal met enkele belangrijke momenten uit het leven van de kunstenaar. Ze plaatsen deze belangrijke momenten in diverse verschillende tijdsperiodes, waarvan sommige niet historisch accuraat zijn. Op deze manier proberen de filmmakers te laten zien dat enkele belangrijke levensmomenten die Munch meemaakt tijdloos en integraal zijn voor het leven van elke kunstenaar.
Van plotselinge afwijzingen van exposities tot het gevoel van de gedoemde, maar beroemde kunstenaar. In deze verschillende tijdsperiodes en locaties wordt het hoofdpersonage – Edvard Munch – dus ook gespeeld door vier verschillende leden uit de cast. Door verschillende acteurs en zelfs een actrice te gebruiken weet regisseur Henrik Martin Dahlsbakken goed in te spelen op de veelzijdigheid van Munchs karakter. Naast kunstenaar was de beste man nog zo veel meer. Dit lijkt Martin Dahlsbakken te hebben geweten.
Dit moet ook de voornaamste reden zijn geweest dat de regisseur besloot een non-lineair verhaal te vertellen waarbij het ervaren van een enkele emotie belangrijker is dan het meemaken van een levensverhaal. De focus in dit non-lineaire verhaal wordt dus gelegd op de emotionele verbindingen en ervaringen die de filmtoeschouwers met de speelfilm kunnen hebben. Het narratief mist hierdoor wel wat structuur en ritme. Het verhaal komt niet altijd even goed samen en de overgangen tussen de verschillende tijdsperiodes, locaties en beelden verlopen ook niet altijd even soepel.
De vier vertolkers van Edvard Munch
De drie acteurs en actrice die Edvard Munch vertolken, laten van de cast het meest een positieve indruk achter. De jonge acteur Alfred Ekker Strande portretteert de romanticus en de seksuele kant van Munch. Daarbij weet Ekker Strande de naïviteit en de jeugdigheid van de kunstenaar te benadrukken. Mattis Herman Nyquist krijgt de bijzonderste dialogen van iedereen uit deze cast. Hierdoor krijgt de acteur de meeste kansen om met verbaal acteerwerk een sterke indruk achter te laten. En dit doet Herman Nyquist ook zeker.
De acteur weet vooral met zijn monoloog, waarmee hij zich tegen generieke expressies uitspreekt, een iconisch en krachtig geacteerd filmmoment neer te zetten. Acteur Ola G. Furuseth speelt Munch op het moment van een mentale inzinking. Waar Herman Nyquist het meest te doen kreeg op narratief gebied (onder andere door het gebruik van scherp geschreven dialogen), krijgt Furuseth het meest te doen met zijn acteerwerk op visueel vlak. De filmscènes waar Furuseth de kunstenaar speelt zien er visueel het adembenemendst en interessantst uit.
Dit is niet alleen te danken aan het feit dat zijn scènes in het zwart-wit gepresenteerd worden, maar ook aan het feit dat de filmmakers gebruiken maken van een expressionistische en gotische stijl om deze scènes vorm te geven. Deze zwart-wit scènes ogen, mede door het gebruik van animatietechnieken, als expressionistische droomsequenties en spirituele horrorervaringen. Actrice Anne Krigsvoll speelt de oudste versie van Munch.
Krigsvoll is misschien wel het krachtigst in haar rol als Munch. Ze is door het uitmuntende werk van de make-up afdeling niet terug te herkennen. Het werk van prothetisch make-up ontwerper Ida Astero Welle heeft het meest geholpen om dit voor elkaar te krijgen. Filmtoeschouwers zullen niet alleen onder de indruk zijn van het fysieke acteerwerk van Krigsvoll, maar ook door het verbale acteerwerk. Zelf ervaarde ik de pijn en woede die Krigsvoll als de kunstenaar regelmatig uitstekend wist uit te beelden.
Technisch gedetailleerd en gestileerd
Op technisch gebied weet niet alleen de make-up afdeling een sterke indruk achter te laten. Ook cinematografen Pål Ulvik Rokseth en Oskar Dahlsbakken weten met hun camerawerk te overtuigen. Ze wisselen snel tussen handheld en statief camerawerk, waarbij er wordt gespeeld met point of views en perspectieven. Daarnaast weten de cinematografen wanneer ze gebruik moeten maken van expressionistische schaduwen en gestileerde lichtaanpassingen. Hun camerawerk zorgt regelmatig voor een juist gedesoriënteerd en gevangen (wereld-)beeld – iets waar Munch zich juist zo vaak in bevindt.
Het camerawerk van de cinematografen zit ook vol kleine details die zorgen voor mooie korte filmmomenten. Een goed voorbeeld hiervan is het kleine filmmoment waarin Munchs schilderezel uit elkaar valt en hij met zijn voeten dit probeert op te vangen (en snel te corrigeren). In plaats van dat de cinematografen afzien van dit soort filmmomenten, nemen ze dit juist op. Doordat filmmonteur Philip C. Geertsen in de montage deze beelden ook laat staan, oogt Munch als film echter.
Het titulaire hoofdpersonage wordt daarnaast door een mix van cinematografie en montagetechnieken bijna altijd uitgeput weergegeven op het scherm. Munch lijkt altijd op zoek te zijn naar een innerlijke rust. Doordat de drukte in zijn hoofd alleen overtroffen kan worden door de drukte om zich heen, mislukt deze zoektocht regelmatig. In de speelfilm wordt er ook onregelmatig gebruik gemaakt van geschilderde achtergronden en korte geanimeerde filmscènes. Schilderijen worden als landschappen en achtergronden gebruikt, terwijl de geanimeerde scènes meer expressionistische diepgang geven aan het verleden van de kunstenaar.
Conclusie
Munch is een oprechte film met een groot hart. Regisseur Henrik Martin Dahlsbakken weet net zo goed als kunstenaar Edvard Munch dat kunst een onafhankelijke wereld is dat controle uitoefent op de emotionele weergaven van verhalen. De regisseur behandelt het levensverhaal van Munch daarom op een kunstzinnige manier, waardoor deze speelfilm niet voor iedere filmliefhebber aan te raden zal zijn. Zo bevat de film een non-lineair verhaal waar de focus niet op het narratief, maar op het emotionele aspect van het hoofdpersonage ligt.
Persoonlijk kon ik deze keuze wel waarderen, maar ik moet wel toegeven dat het verhaal wat problemen had met zijn structuur en ritme. Gelukkig weten de vier hoofdrolspelers – die allemaal Edvard Munch vertolken – een ongelofelijk sterke indruk achter te laten. Grappig genoeg is het een actrice die het indrukwekkendst in de rol van Munch is. Actrice Anne Krigsvoll is door een sterke bijdrage van prothetisch make-up ontwerper Ida Astero Welle en de make-up afdeling niet terug te herkennen. Ze oogt echt als de kunstenaar.
Naast de make-up afdeling zijn het vooral de cinematografen en de filmmonteur die op technisch gebied uitstekend werk afleveren. De cinematografie zit vol met kleine, mooie details en prachtig gestileerde beelden. In de montage weet de filmmonteur de kunst van Munch goed terug te brengen naar de gevoelsmatige sfeer van het filmmoment en het hoofdpersonage. Uiteindelijk is Munch om al deze redenen vooral aan te raden valt aan creatievelingen en filmliefhebbers van kunstzinnige films. Munch is nu te kijken in de Nederlandse bioscopen.
