De laatste paar jaren is er een opvallend patroon voorbij gekomen in mijn werk als (film-)recensent en filmjournalist. Dit patroon gaat over hoe alledaagse filmliefhebbers omgaan met het werk – en het beroep – van recensenten. Ik noem hierbij als voorbeeld filmrecensenten en filmliefhebbers, maar je kunt het woord (en medium) film omwisselen met elk andere mediavorm of kunstzinnige uiting. Wat me is opgevallen is dat filmrecensenten voor een groot deel van het alledaagse filmpubliek het nooit goed kunnen doen.
Wanneer ze een film positief beoordelen, maar de film wordt negatiever ontvangen door gewone bioscoopontvangers, dan ontstaat er (bijna) altijd onbegrip rondom de beoordeling van de recensent. Want hoe kan een filmrecensent een artistieke film een vijf sterren beoordeling geven, terwijl de nieuwste superhelden film wordt afgekraakt. En ja, dit specifieke voorbeeld is een regelmatig terugkerend fenomeen. Het gebeurt andersom ook regelmatig genoeg. Het blijft echter ironisch dat alledaagse filmbezoekers de kritieken en beoordelingen van recensenten wel gebruiken als het hun uitkomt.
Op het moment dat hun favoriete nieuwe blockbuster een goede (of zelfs geweldige) beoordeling krijgt, gebruiken ze vaak de argumenten en beoordelingen van de recensenten om te “bewijzen” dat de genoemde film ook een meesterwerk is. De vraag of filmrecensenten het altijd fout hebben is dus niet de juiste vraag, omdat filmrecensenten het alleen goed kunnen doen als de gewone filmkijker het met ze eens is.
Hierbij komen we bij het onbegrip waar filmkritiek, film recensies en filmjournalistiek echt over gaan. Filmkritiek is niet zo maar een middel om technisch (of wiskundig) te bewijzen of een film goed of slecht is. Dat kan simpelweg niet, want film is – net zoals alle andere media- en kunstvormen – iets wat altijd subjectief geïnterpreteerd zal worden. Zo kan iemand Star Wars – Episode II: Attack of The Clones de beste film van de jaren 2000 vinden, terwijl ik de film ongelofelijk slecht vind. Betekent dit dat mijn mening meer waarde heeft omdat ik een recensent ben? Nee, tuurlijk niet – net zo goed als dat de mening van de fan (of normale filmkijker) niet waardevoller is.
Dat is complete onzin! Bij filmkritiek gaat het er niet om te bewijzen dat je gelijk hebt met je superieure kennis en opinie. Goede filmrecensenten en filmjournalisten weten dat hun werk gaat over het formuleren en beschrijven van hun eigen filmervaring. Hierbij horen ze hun kennis over het filmvak en de filmwereld te gebruiken om vermakelijke en informatieve recensies te schrijven. Er is zeker nog een groep filmrecensenten en filmjournalisten die zich gedragen als een vlieg op de muur, waarbij ze geniepig lachen om de zielige reacties van het normale filmpubliek.
Maar naar mijn mening zijn dit geen echte (of überhaupt sterke) filmrecensenten en filmjournalisten, want ze begrijpen de subjectieve aard van het vak niet. Uiteindelijk gaat het bij een recensie om het verwoorden van je mening en niet het vervormen van je mening als de waarheid. Zo kan de ene recensent de nieuwste Marvel Studios film Ant-Man and the Wasp: Quantumania een topper vinden, terwijl de andere recensent het juist bagger vindt. Hierbij kun je het woord recensent perfect omwisselen met alledaagse filmkijker, want ja, ook die kunnen verschillend denken over films (en dus ook over Ant-Man and the Wasp: Quantumania).
Een van de leukste onderdelen van de filmwereld is het bespreken van films. Het vertellen waarom je een film leuk of minder goed vindt. Het daarover in discussie gaan hoort normaal te kunnen gaan. Wat me ook opvalt, is dat er vaak wordt gezegd dat je altijd je eigen mening moet vormen als je een film kijkt en niet naar de recensenten moet luisteren, want die weten toch niet wat plezier is. Dit is ook zo’n typisch verkeerde opmerking waar zoveel fout aan is. Recensenten hebben echt wel degelijk plezier met hetgeen wat ze recenseren, anders zouden ze dit beroep niet kiezen.
Het is niet of je bepaald miljoenen euro’s krijgt voor het schrijven van recensies. Er zullen altijd een groep nep recensenten zijn die eerder recenseren om te shockeren of ergernis op te wekken, maar dat zijn eerder zielenpieten dan echte recensenten. Daarnaast horen recensies ook helemaal niet gebruikt te worden om jouw mening te vormen over een film. Deze recensies zijn er (onder andere) om: 1. de mening van de recensent te formuleren, 2. te ondersteunen bij het begrijpen waarom ze deze specifieke mening hebben, 3. jezelf aan het denken te zetten hoe hun beoordeling, kritiek of analyse betrekking heeft op je eigen mening.
Wanneer iemand zegt dat je altijd je eigen mening moet vormen heeft dit (bijna) altijd te maken met het feit dat deze mensen teveel waarde hechten aan het oordeel van een recensent. Meestal nog meer dan de recensent zelf. Juist de mensen die het hardst schreeuwen dat het werk van mezelf en mijn concullega’s er niet toe doen, zijn het obsessiefst op zoek naar bevestiging dat ze “gelijk” hebben met hun mening. Begrijp me niet verkeerd: het is honderd procent waar dat je beter zelf je mening kunt vormen, dan klakkeloos iets over te nemen van een recensent of een willekeurig ander.
Maar als je standvastig blijft vasthouden dat recensenten er niet toe doen, omdat iedereen zijn eigen mening moet vormen, dan laat je alleen maar je onwetendheid over dit beroep zien. En voor de mensen die het nog niet doorhebben, recensenten hebben net zo goed recht op het uiten van hun mening als de normale filmkijker. Wanneer een recensent je nieuwe favoriete film afkraakt, neem het dan ook niet zo persoonlijk. De echt goede recensenten schrijven hun mening niet als een persoonlijke aanval op de bioscoopbezoekers of online filmkijkers. Dus er is geen reden om dit dan ook zo op te pakken. But Hey, that’s just my opinion.
