Het is niet gek dat Sergio Leone’s Once Upon a Time in the West nog steeds wordt beschouwd als een van de beste films ooit gemaakt. Leone heeft met zijn film het genre van western films voorgoed weten te veranderen. De film uit 1968 is niet alleen een westernepos, vol revolverhelden en vuurgevechten, maar ook een somber verhaal over de gewelddadige consequenties van de Amerikaanse expansie naar het westen. Once Upon a Time in the West verandert niet alleen het soort westernfilms waar Leone bekend om stond.
De film veranderde ook de manier waarop het publiek naar films en verhalen over het Wilde Westen keek. In tegenstelling tot zijn Dollarstrilogie laat Once Upon a Time in the West een meer deprimerend en donker westernverhaal zien waarin geweld willekeuriger en chaotischer overkomt. Geen enkel personage is echt veilig. Zelfs de scherpste schutters in het westen, waaronder de mysterieuze Harmonica, zijn niet onoverwinnelijk.
Hun kwetsbaarheid maakt ze menselijker, ook al weten de filmtoeschouwers regelmatig maar weinig over hun verleden, motivaties of interesses. Once Upon a Time in the West is niet alleen een genre definieerde en invloedrijke western film. Sergio Leone’s spaghettiwestern film is ook een revolutionair audiovisueel meesterwerk waarin verschillende technische en narratieve aspecten een blijvende indruk weten achter te laten.
Over Once Upon a Time in the West (1968)
Once Upon a Time in the West is een epische spaghettiwestern film uit 1968. De Italiaanse filmtitel is C’era una volta il West. De film is geregisseerd door de iconische Italiaanse filmmaker Sergio Leone. De regisseur schreef het scenario van de film samen met Sergio Donati. Ze baseerden het scenario op een verhaal dat geschreven is door Dario Argento, Bernardo Bertolucci en Leone zelf. Tonino Delli Colli leverde als cinematograaf het camerawerk af voor de film, terwijl de legendarische componist Ennio Morricone de filmmuziek verzorgde.
De cast van de film bestaat uit (o.a.) Henry Fonda, Charles Bronson, Jason Robards, Claudia Cardinale, Gabriele Ferzetti, Paolo Stoppa, Keenan Wynn, Frank Wolff, Woody Strode, Jack Elam, Al Mulock en Lionel Stander. Once Upon a Time in the West is de eerste film uit Leone’s Once Upon a Time filmtrilogie. De tweede film is A Fistful of Dynamite uit 1971. Deze film is ook bekend onder de filmtitels Duck, You Sucker! en Once Upon a Time … the Revolution. De derde film is Once Upon a Time in America (1984).
Ondanks dat deze drie films tot een trilogie behoren, hebben de films geen personages gemeen. Once Upon a Time in the West beleefde zijn wereldpremière op 20 december 1968 in Rome. De film werd in de Italiaanse bioscopen uitgebracht op 21 december 1968. De film werd een hit in Europa. Toch werd de originele bioscoopversie van Once Upon a Time in the West aangepast voor de Amerikaanse bioscopen. De oorspronkelijke speeltijd van 166 minuten werd verlaagd naar 145 minuten door Paramount Pictures.
Once Upon a Time in the West werd op 28 mei 1969 in de Amerikaanse bioscopen uitgebracht, maar werd daar een commerciële teleurstelling. Het filmverhaal van Once Upon a Time in the West speelt zich af in de laatste dagen van het Wilde Westen in de Verenigde Staten van Amerika. De film volgt de strijd om de controle over het water in een stoffig woestijnstadje. Daar raken drie gevaarlijke cowboys verwikkeld in een conflict waarbij hebzucht, eer en wraak op het spel staan.
Het geluid van het Wilde Westen
Once Upon a Time in the West begint heel ongebruikelijk voor een westernepos. Regisseur Sergio Leone besluit zich te richten op een meer humaan aspect van premiejagers en revolverhelden, in plaats van de bombastische titelsequentie of spannende schietscènes waaraan het publiek gewend was geraakt. In de proloog van Once Upon a Time in the West ontmoeten we drie premiejagers die aankomen op een treinstation om te wachten op de komst van de mysterieuze Harmonica.
In de proloog leidt Leone het publiek, geholpen door het bijzondere camerawerk van cinematograaf Tonino Delli Colli, door de beelden en geluiden van de alledaagse verveling die deze premiejagers ervaren. Wachten duurt lang en deze scène laat dat zien, terwijl de spanning nooit verloren gaat. Naast dat Leone het filmverhaal op een originele manier laat beginnen, weet ook het werk van de geluidsafdeling een sterke indruk achter te laten in de proloog van Once Upon a Time in the West.
Geluidstechnici Fausto Ancillai, Luciano Anzellotti, Roberto Arcangeli en Italo Cameracanna staan de intrigerende camerabeelden bij met een overvloed aan geluiden. Ondertussen is er geen opbouwende of spannende filmmuziek van de iconische componist Ennio Morricone te horen. Sterker nog: tijdens deze proloog is er helemaal geen filmmuziek van Morricone te horen. In plaats daarvan heeft Leone in zijn regievisie ervoor gekozen om in deze scène alleen natuurlijke geluiden en geluidseffecten te laten horen.
Enkele geluiden horen we eenmalig, zoals het piepende krijtbord, maar de meeste geluiden horen we herhalend. Door dezelfde geluiden herhalend terug te laten keren, weet Leone toch een intense filmsfeer op te bouwen. De herhalende geluiden van een krakende windmolen, een terugkerend vallende waterdruppel en het gezoom van een irritante vlieg, zorgen ervoor dat het wachten op een schietscène niet saai, maar juist opwindend overkomt. Geluid speelt dus zeker een belangrijke rol in Once Upon a Time in the West.
Zo wordt geluid ook gebruikt om connecties tussen personages te leggen en aan te geven wanneer er iets gevaarlijks op komst is. Door het geluid abrupt te laten stoppen, laten de filmmakers weten dat er iets ongewoons en gevaarlijks gaat gebeuren. Het geluid in Once Upon a Time in the West kan niet besproken worden zonder de fantastische bijdrage van de filmmuziek te benoemen. Componist Ennio Morricone heeft prachtige terugkerende muzikale thema’s gegeven aan de hoofdpersonages. Hierbij weet vooral de experimentele filmmuziek van Charles Bronsons personage Harmonica een adembenemende indruk achter te laten.
Morricone weet in zijn filmmuziek slim gebruik te maken van een mondharmonica om in te spelen op het achtergrondverhaal van dit mysterieuze personage. Bovendien slaagt de componist er in om verschillende muzikale thema’s van diverse hoofdpersonages samen te laten komen, zonder dat een muzikaal thema de ander overheerst. Het is jammer dat de gesproken dialogen uit de film wel wat nagesynchroniseerd en minder menselijk klinken. Voor een film waar geluid zo’n belangrijk onderdeel speelt, is dat best teleurstellend.
De veranderende verwachtingen van het geromantiseerde Wilde Westen
Once Upon a Time in the West wordt tegenwoordig gezien als een van invloedrijkste en beste (western) films aller tijden. Toch was de film er bijna niet geweest. Zo had Leone oorspronkelijk het besluit genomen om, na het regisseren van The Good, the Bad and the Ugly (1966), te stoppen met het maken van westerns. Zijn besluit veranderde toen hij een bod van Paramount Pictures ontving om met de welbekende acteur Henry Fonda en een groot budget een nieuwe western film te maken. Leone heeft zelfbewust ervoor gekozen om een ander soort western film te maken.
Een western waar actie aan de zijlijnen wordt geplaatst voor een karakteranalyse van het regelmatig geromantiseerde Wilde Westen. De regisseur laat zien dat deze tijdsperiode toch wat minder spannend of episch was dan we dachten. Hierbij speelt Leone samen met scenarioschrijver Sergio Donati uitstekend met de verwachtingen van het filmpubliek. Zo werd Henry Fonda, die destijds bekend stond als een van de beste (en beroemde) voorbeelden van Amerikaans fatsoen, gecast in de rol van de schurk.
Fonda was een acteur die bekend was voor het spelen van heroïsche goeddoeners. Door deze bekende acteur in de rol van de schurk te plaatsen, speelt de regisseur met de verwachtingen van de filmtoeschouwers. Once Upon a Time in the West bevat dus zowel een ongewoon verhaal als ongebruikelijke castingkeuzes. Leone weet het stereotyperende idee van de Amerikaanse revolverheld te veranderen door van de gebruikelijke helden de ware vijanden van het Wilde Westen te maken. De cast speelt ongelooflijk goed in op de unieke richting die Leone hen heeft gegeven.
De sprookjesachtige landschappen, die regelmatig terugkomen in het camerawerk van de cinematograaf, verrijken het gedetailleerde verhaal en de filmwereld die Leone heeft gecreëerd. Cinematograaf Tonino Delli Colli blinkt uit in het gebruik van de krachtige menselijke blik als middel om het verhaal te vertellen. Het wordt niet alleen gebruikt als een manier om perspectief waar te nemen, maar ook als een manier om de personages non-verbaal met elkaar – en in verlenging het filmpubliek – te laten praten.
Conclusie
Once Upon a Time in the West blijft een van de beste films ooit gemaakt. De film combineert perfect alles wat het westerngenre geweldig maakt, terwijl het toch een uniek verhaal vertelt dat met de voorgezette verwachtingen van dit filmgenre speelt. Regisseur Sergio Leone heeft een tijdloos meesterwerk gemaakt dat op een originele en adembenemende manier het Wilde Westen onderzoekt. Leone weet dat het Wilde Westen tegelijkertijd chaotischer en rustiger is geweest dan dat de meeste mensen denken.
De regisseur geeft dit goed weer in de film door willekeurige omstanders het slachtoffer te maken van geweld. Geweld dat wordt gebruikt om ervoor te zorgen dat de Amerikaanse expansie naar het westen zou plaatsvinden. De film bevat prachtig gedetailleerde en gelaagde cinematografie, onberispelijk geluidsontwerp en geluidseffecten, een ontroerende score van componist Ennio Morricone en iconische personages die voortreffelijk worden vertolkt door hun acteurs.
Once Upon a Time in the West is een film die zo perfect is dat hij tot op de dag van vandaag een standaard is voor hoe uitstekend films zouden moeten zijn. Once Upon a Time in the West werd op 17 mei 2024 door Dutch FilmWorks (DFW) uitgebracht op 4K Ultra HD Blu-ray inclusief Full-HD Blu-ray. De Full-HD Blu-ray disc bevat Nederlandse ondertiteling, maar de 4K Ultra HD Blu-ray bevat geen Nederlandse ondertiteling. Deze editie van de film bevat zowel HDR-10 als Dolby Vision.
De filmbeelden werden hersteld van het originele cameranegatief door het archiefteam van Paramount Pictures, L’imaggine Ritrovata en The Film Foundation. Daarnaast werden deze beelden persoonlijk onder de loep genomen en ondertekend door de beroemde filmmaker Martin Scorsese. Mijn dank aan Dutch FilmWorks (DFW) voor het versturen van een recensie-exemplaar.
