Pan’s Labyrinth is een van de indrukwekkendste hedendaagse (Spaanse) filmklassiekers. Regisseur Guillermo del Toro heeft een film gemaakt dat oprecht oogt als een eeuwenoud sprookje wat voor het eerst verfilmd wordt. Zijn film ziet er dus niet alleen fantasierijk uit, maar komt ook origineel over. Dat del Toro dit bereikt heeft met Pan’s Labyrinth is niet alleen aan hem te danken, maar ook aan zijn cast en crew. Componist Javier Navarette levert ontroerende, aangrijpende, mysterieuze, onthullend en (bijna) niet met woorden te om vatten legendarische filmmuziek. Naast Navarette zijn het werk van andere crewleden als de cinematograaf, de filmmonteur en de make-up afdeling niet anders dan briljant te noemen.
Ook de cast is uitstekend in Pan’s Labyrinth, waarbij vooral de toenmalige kinderster Ivana Baquero, veelvoorkomend Guillermo del Toro samenwerker Doug Jones en Sergi López vooral de show stelen. Het werk dat del Toro, de crew en cast leveren met deze duistere en fantasierijke horrorfilm is zo bijzonder dat er bijna geen kritiekpunten op te noemen zijn. MUBI Nederland gaf me de mogelijkheid om Pan’s Labyrinth opnieuw te kijken. Het goede nieuws is dat jullie dat ook kunnen op hun streamingdienst. Mijn dank aan MUBI Nederland voor het versturen van een screener en de mogelijkheid tot een samenwerking.
Over Pan’s Labyrinth (2006)
Pan’s Labyrinth is een duistere en fantasierijke horrorfilm uit 2006. De oorspronkelijke Spaanse titel van de film is El laberinto del fauno. Deze Spaanse titel kan direct vertaald worden naar The Labyrinth of the Faun. De oorspronkelijke Spaanse titel verwijst naar de faunen uit de Romeinse mythologie, terwijl de Engelse, Duitse en Franse titels specifiek verwijzen naar de faunachtige Griekse godheid Pan. De regisseur heeft echter verklaard dat de faun in de film niet Pan is. Pan’s Labyrinth is geregisseerd door Guillermo del Toro. Hij schreef ook het scenario van de film en werkte als coproducent.
De cast van Pan’s Labyrinth bestaat uit onder andere Ivana Baquero, Sergi López, Maribel Verdú, Doug Jones en Ariadna Gil. Het verhaal van de film neemt plaats in Spanje in de zomer van 1944. Het is vijf jaar na de Spaanse Burgeroorlog en tijdens de vroege jaren van het dictatorschap van Francisco Franco. Het verhaal speelt zich tegelijkertijd af in de echte en een mythische wereld, waarbij de twee verhaallijnen door elkaar heen open. De mythische wereld die draait om een overwoekerd, verlaten labyrint en een mysterieuze faun, waarmee het hoofdpersonage, Ofelia, omgaat.
Ofelia’s stiefvader, de Falangistische kapitein Vidal, jaagt op de Spaanse Maquis die in de regio tegen het dictatorschap van Francisco Franco vechten, terwijl Ofelia’s zwangere moeder Carmen steeds zieker wordt. Ofelia ontmoet verschillende vreemde en magische wezens die centraal staan in haar verhaal en die haar door de beproevingen van de oude labyrint leiden. Pan’s Labyrinth beleefde zijn wereldpremière op 27 mei 2006 bij het Cannes Film Festival. De film werd in de Spaanse bioscopen uitgebracht op 11 oktober 2006 en in Mexico op 20 oktober 2006.
In Amerika was de film pas te zien vanaf 29 december 2006 en in Nederland pas voor het eerst bij het Amsterdam Fantastic Film Festival op 25 april 2007. Pan’s Labyrinth ontving wereldwijd kritische waardering, waarbij de recensenten met lof spraken over de visuele effecten, de regie, de cinematografie en het acteerwerk. Pan’s Labyrinth won verschillende internationale filmprijzen, waaronder drie Academy Awards en drie BAFTA Awards bestaande uit de prijs voor Beste niet-Engelstalige film. Een vervolg, genaamd 3993, werd bedacht door del Toro, maar uiteindelijk werden de plannen voor dit vervolg stopgezet.
Recensie
Duistere filmmuziek, winderig gehuil, onrustige ademhalingen en nerveus geneurie: Guillermo del Toro weet in zijn openingsscène direct de juiste toon neer te zetten voor zijn film Pan’s Labyrinth. De film opent dus mysteries en duister. Pan’s Labyrinth weet met deze elementen intrige en interesse op te wekken bij het publiek, waardoor ze nog betrokkener zullen toekijken als het verhaal zich ontvouwt. En wat een geweldig verhaal staat je op te wachten. Het verhaal – en in verlenging het scenario – zijn twee van de beste aspecten van Pan’s Labyrinth.
Het verhaal is ongelofelijk diepgaand en bevat meerdere lagen. Bij het ontleden van het verhaal zul je al snel het gevoel krijgen dat je door een labyrint van verhaallijnen, motieven, achtergrondverhalen en geschiedenissen loopt. Toch ga ik een poging wagen in deze recensie, want waar gaat Pan’s Labyrinth nu echt over? In mijn ogen gaat de film onder andere over de droom om te ontsnappen aan de verschrikkelijke realiteit. Het hoofdpersonage van de film, Ofelia, heeft genoeg redenen om haar werkelijkheid te willen ontsnappen.
Een overleden vader, een zwangere en zieke moeder, een gevaarlijke stiefvader, en een land dat onder een dictator leeft. Daarnaast bevindt ze zich ook nog midden in een strijd tussen de aanhangers van de dictator en het verzet. Ofelia is jong, dus het is niet gek dat ze wil ontsnappen uit deze realiteit. Regisseur Guillermo del Toro weet op een subtiele manier te laten zien hoe mensen, onder stress en verschrikkelijke levensomstandigheden, dromen te ontsnappen van de realiteit en de voorgaande geschiedenis.
Hierbij laat del Toro ook zien dat het ontsnappen aan je geschiedenis er ook voor kan zorgen dat je je geschiedenis vergeet en opnieuw in een werkelijke nachtmerrie belandt. In simpele woorden: de geschiedenis herhaalt zich. Dit is te zien aan hoe de gebouwen van een sprookjeswereld over gaan in kapotte en vernietigde bouwwerken uit onze echte wereld. De regisseur legt hierbij een link met sprookjes, dromen en verhalen, omdat deze aspecten de ziel van de mensheid vormen. Deze aspecten verbinden ons met elkaar en onze geschiedenis. Ofelia raakt er volledig in verloren, waardoor ze in een tweestrijd komt met de werkelijkheid en de sprookjeswereld.
De andere personages hebben helemaal geen verbinding met sprookjes, dromen en verhalen. Ze zijn teveel opgegaan in de rauwe realiteit, waardoor de situatie (bijna) hopeloos overkomt. Zowel de schurken als de helden strijden voor verandering, maar doordat ze hun geschiedenis – dat meestal verteld wordt met sprookjes, mythes en verhalen – niet serieus nemen, zijn ze allen gedoemd om te falen. Dit is ook terug te zien in onze echte wereld, omdat Francisco Franco nog lang machthebber van Spanje bleef.
Guillermo del Toro speelt in Pan’s Labyrinth dus met verschillende thema’s, waaronder het geloven in dromen (of een betere wereld) en hoe de geschiedenis zich (negatief) kan blijven herhalen. Vooral als de bevolking niets leert van de verhalen – en in dit geval ook sprookjes – die de geschiedenis echt weergeven. Er zijn nog veel meer thema’s te ontleden uit het diepgaande verhaal van Guillermo del Toro’s Pan’s Labyrinth. Dat is een van de leukste aspecten aan de film, want elke keer als je de film opnieuw opstart kan (en zal) je iets nieuws ontdekken. Het diepgaande verhaal en het uitstekende scenario zijn echter niet de enige briljante onderdelen van Pan’s Labyrinth.
Op visueel vlak ziet de film er namelijk ook geweldig en prachtig uit. Dit is grotendeels te danken aan de visie van regisseur Guillermo del Toro. De filmmaker had een bepaald doel voor ogen en heeft dit als een voltreffer geraakt. Zijn sprookjeswereld ziet er origineel en levendig uit – net zo goed als zijn representatie van Spanje vlak na de Spaanse Burgeroorlog. Echter is del Toro niet de enige die verantwoordelijk was voor het uitvoeren van zijn regievisie. Een groot onderdeel van wat del Toro’s film tot leven brengt, is ook te danken aan de rest van de cast en crew.
De productieontwerpen van Eugenio Caballero brengen samen met de set decoraties van Pilar Revuelta en de kostuums van Lala Huete de plaatsen uit de film echt tot leven. Het team dat verantwoordelijk was voor de visuele effecten en computer gegenereerde beelden verdienen ook twee duimen omhoog. Er mag echter een nog grootser applaus gegeven worden aan de make-up afdeling. Hierbij wil ik vooral het werk van de special make-up effects artiesten Daniel Vidal, Arjen Tuiten en Aleix Torrecillas belichten.
Naar mijn mening is het werk van hun zo cruciaal, omdat grotendeels door hun de mysterieuze wezens als de faun en de “Pale Man” echt tot leven komen. Er zijn echter nog meer crewleden dat indruk weten te maken met hun werk aan deze film. Een daarvan is de componist Javier Navarette. Zijn score werd terecht genomineerd voor een Oscar voor beste filmmuziek. Navarette’s filmmuziek is verbonden aan de thema’s van het verhaal, waardoor de score niet alleen losstaand prachtig klinkt, maar ook een belangrijk onderdeel vormt in relatie tot het verhaal en de filmwereld.
Naast Navarette leveren cinematograaf Guillermo Navarro en filmmonteur Bernat Vilaplana samen uitzonderlijk werk. Losstaand zijn de prestaties op het gebied van camerawerk, cinematografie en filmmontage al bijzonder, maar wanneer je deze drie aspecten combineert, krijg je pas echt uitzonderlijk werk te zien. Navarro en Vilaplana zijn net zo verantwoordelijk als del Toro voor het feit dat de twee verhaallijnen synchroon naast elkaar lopen en even interessant zijn. De manier waarop de prachtige beelden van Navarro op elkaar overlopen door de montage van Vilaplana is werkelijk een lust voor je ogen.
Nu heb ik het vooral over de prestaties van del Toro en de crew gehad, maar er mag zeker niet onderschat worden hoe goed de cast in Pan’s Labyrinth wel niet is. Het acteerwerk is genuanceerd en geloofwaardig. De cast leveren stuk op stuk extraordinaire acteerprestaties op. Pan’s Labyrinth bevat zo een van de beste acteerprestaties van een kind aller tijden. Actrice Ivana Baquero is oprecht zo geweldig als Ofelia dat woorden niet kunnen beschrijven hoe overweldigend goed haar werk wel niet is. Naast Baquero levert Sergi López ons een van de beste (Spaanse) filmschurken aller tijden.
López weet alleen al met zijn aanwezigheid en een simpel stuk dialoog, over met welke hand je iemand moet begroeten, intrige op te brengen. Wanneer de schurk echt begint te praten en zijn motieven duidelijk beginnen te worden, dan begint het feest echt pas. López’ Kapitein Vidal is geen onderontwikkelde schurk. Zijn personage krijgt evenveel aandacht en opbouw als andere belangrijke bijpersonages en het hoofdpersonage. Doug Jones is een van de vaste acteurs waar del Toro graag mee samenwerkt en in Pan’s Labyrinth laat hij opnieuw zien waarom.
Zijn acteerprestaties als de faun en de Pale Man zijn angstaanjagend goed (letterlijk en figuurlijk). Als laatste wil ik nog de acteerprestatie van Maribel Verdú belichten, die een sterke vrouw en revolutieheldin weet neer te zetten. De rest van de cast levert zeker geen slecht werk, maar de andere bijpersonages zijn minder interessant. Dat enkele bijpersonages (en de bijhorende cast) minder te doen krijgen, is een van de weinige minpunten aan Pan’s Labyrinth.
Conclusie
Pan’s Labyrinth is simpelweg een meesterwerk. Ik had dit ook aan het begin van mijn recensie kunnen zeggen. Daarnaast had ik ook minder woorden kunnen gebruiken om te vertellen waarom Pan’s Labyrinth zo geweldig is. Naar mijn mening is het echter belangrijk om bij een film als Pan’s Labyrinth stil te staan en te kijken waarom de film zo uitstekend werkt. Want kort samengevat: wat maakt Guillermo del Toro’s Pan’s Labyrinth een meesterwerk? Allereerst moeten we dan toch echt het scenario, het verhaal en de regievisie van del Toro benoemen. Zonder del Toro zou deze film niet hetzelfde, of überhaupt ontwikkeld, zijn geweest.
Ten tweede is het belangrijk om niet het werk van de overige crewleden te onderbelichten. De componist, de cinematograaf, de filmmonteur en de make-up afdeling leveren allemaal iconisch werk af. De cast is daarnaast indrukwekkend, waarbij vooral Ivana Baquero, Sergi López, Doug Jones en Maribel Verdú de show weten te stelen. Pan’s Labyrinth is om al deze redenen een moderne filmklassieker die je als filmliefhebber – of alledaagse filmkijker – minimaal een keer in je leven gezien moet hebben. Pan’s Labyrinth is nu te streamen op MUBI in Nederland.
