Sputum is een Nederlandse zwart-wit sciencefiction film, waar regisseur en scenarioschrijver Dan Geesin meer dan tien jaar aanwerkte. Op 24 november werd de film in de Nederlandse bioscopen uitgebracht door Herrie Film & TV en De Filmfreak. Sputum bevat krachtige technische aspecten die laten zien dat Nederland zeker in staat is om een uniek uiterlijk voor een (zwart-wit) sciencefiction film te maken. Daarnaast bevat de film ook krachtig acteerwerk van de jonge acteur Yannick Jozefzoon en de jonge actrice Jade Olieberg. Verder weten Tine Joustra, Guido Pollemans en Sandra Mattie ook de show te stelen in Sputum.
Spijtig genoeg ligt het grootste probleem van de film bij de regievisie en het scenario van Dan Geesin. De regisseur-scenarioschrijver – die bovendien ook muzikant en beeldend kunstenaar is – lijkt te verloren zijn geraakt in hoe hij zijn verhaal wilde vertellen. Sputum heeft een te simpel basisverhaal, waarbij het gaat over de klassieke (klassen-)strijd tussen goed en slecht. Voor de rest wordt komt de film juist weer pretentieus over. Dit is redelijk jammer, want met een beter verhaal (of betere regievisie) had dit een topfilm kunnen zijn geworden.
Over Sputum (2022)
Sputum is een Engels gesproken zwart-wit sciencefiction film uit 2022. In de film mag dan (grotendeels) Engels gesproken worden, maar de film is afkomstig uit Nederland. Sputum is geregisseerd door Dan Geesin. Hij is een Anglo-Nederlandse filmmaker, muzikant en beeldend kunstenaar. Geesin was ook de scenarist van Sputum. De film heeft een speeltijd van 85 minuten. De cast van Sputum bestaat uit onder andere Yannick Jozefzoon, Jade Olieberg, Tine Joustra, Guido Pollemans, Sandra Mattie, Martijn van Eijzeren, Leipe Dennis, Ilya Vierhout, Kim Feenstra, en Mike Libanon. De regisseur was ook verantwoordelijk voor de sound design van Sputum.
Daarnaast componeerde hij ook de muziek van de film. Geesin was samen met Esther Ross ook verantwoordelijk voor de montage van de film. In het verhaal van een speeksel verzadigde wereld is een grimmige klassenstrijd gaande. De heersende Antieken zijn – om te overleven aan een zoemende schimmel – afhankelijk van het speeksel van de onderworpen Bakelieten. Met lugubere melkmachines en een verslavend poeder houden ze de macht. Pas als de Bakelitische rebellie onder leiding van Jimin Blyth hulp krijgt van de aristocratische Antieke wetenschapper Kalta Crux, neemt het verhaal een nieuwe wending.
Recensie
Sputum is een Nederlandse zwart-wit sciencefiction film dat zeker ambitie uitstraalt. Regisseur Dan Geesin ontwikkelde een – op de realiteit gebaseerde – eigen taal en vocabulaire voor de personages uit de filmwereld. Hiervoor nam Geesin als Anglo-Nederlandse kunstenaar niet alleen inspiratie van het Nederlandse vloeken en de Groningse spreektaal, maar ook uit Shakespeare en Cockney rhyming slang. Voor degene die niet bekend zijn met Cockney rhyming slang, dit werkt door het te verduisteren woord te vervangen door het eerste woord van een woordgroep die rijmt op dat woord.
Met zijn eigen filmtaal en vocabulaire probeerde Geesin een uitdagender en dynamischer filmwereld te scheppen. Juist hierdoor is deze filmwereld niet altijd even makkelijk te begrijpen. Dit was waarschijnlijk ook het doel van de regisseur. Geesin wilde bereiken dat de filmtoeschouwers meer moesten vertrouwen op hun andere zintuigen om de bedoelingen van zijn film te begrijpen. Zijn bedoelingen zijn niet alleen onduidelijk om te aanschouwen, maar spijtig genoeg is het hem ook niet gelukt om een degelijke basis te maken waar de filmtoeschouwers zelf een krachtig samenhangend verhaal uit kunnen halen.
De taal en vocabulaire van de filmwereld zijn zeker levendig, speels en bevatten tot op een zekere hoogte een geschiedenis. Echter wordt er zonder enige voorkennis of verdere uitleg van de filmkijkers verwacht dat we begrijpen wat de relatie is tussen de eigen bedachte woorden en het verhaal van de film. Daarnaast is het verhaal van de film zelf ook verwarrend en – op een nogal vervelende manier – episodisch. We krijgen nooit echt duidelijk de karakteriseringen of motivaties van de personages te zien. Hierdoor komt de basis van het verhaal simpel over. De Antieken zijn de schurken en de Bakelieten de helden.
Het lijkt me sterk dat dit is wat Geesin probeerde te bereiken in zijn speelfilm, omdat hij met een poëtische filmstijl speelt om het verhaal te vertellen. De regisseur probeert een diepgaand en geworteld verhaal te vertellen over een klassenstrijd. Het soort verhaal wat in films als Denis Villeneuve’s Dune, de Hunger Games-films en de Star Wars-films voorkomt. Echter bevat Geesins film geen interessante of memorabele personages. Hierbij komt ook nog dat het verhaal in de basis te simpel is en in zijn uitwerking te onduidelijk. De creativiteit spat zeker van het scherm af bij de film, maar dit komt niet door de regievisie of het scenario van Geesin.
De positieve aspecten van Sputum zijn eerder te vinden bij het acteerwerk van de cast en enkele technische aspecten van de film. De cast is over het algemeen redelijk sterk in hun rollen. Vooral Yannick Jozefzoon, Jade Olieberg, Tine Joustra, Guido Pollemans en Sandra Mattie weten de show te stelen. Jozefzoon en Olieberg leveren – naar mijn mening – het beste acteerwerk van de cast. Jozefzoon articuleert het beste zijn dialogen en – de door Geesin gemaakte – filmtaal uit. Hierdoor komt deze acteur het geloofwaardigst over als niet-Nederlandse acteur.
Olieberg weet verder het meest te overtuigen met de combinatie van haar verbale communicatie, lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen. Kim Feenstra, Martijn van Eijzeren, Leipe Dennis en Ilya Vierhout acteren wel weer redelijk onnatuurlijk en houterig. De rest van de cast acteert niet memorabel genoeg om je bij te blijven. De technische kant van de film is toch wel het hoogtepunt van Sputum. De filmwereld van Sputum had rechtstreeks uit een Duits-expressionistische film uit de jaren 1920 kunnen komen. Dit is (onder andere) gelukt door het briljante camerawerk van Jeroen Kiers.
Kiers maakt – onder leiding van Geesins regie – gebruik van een spot die regelmatig los staat van de camera. Geesin lichtte in een interview toe dat de spot een personage, een waarnemer of controleur, is die bepaalt wat er wel of niet gezien wordt binnen het camerakader. Geesin wilde samen met Kiers op deze manier inspelen op de kracht en het gevoel van observeren. Er werd hierbij gebruik gemaakt van zwart-wit fotografie, om zo de complexiteit van het beeld te verminderen. Het geluid van de film voegt ook toe aan dit Duits-expressionistische gevoel. Het is heerlijk onharmonisch, duister en mysterieus.
Conclusie
Het is jammer dat Sputum een slap en onderontwikkeld verhaal bevat, want de film bevat enkele van de creatiefste Nederlandse manieren waarop een sciencefiction filmwereld op beeld is gezet. Grotendeels is dit te danken aan de cinematografie van Jeroen Kiers, maar zowel het kostuumontwerp van Guusje de Bruin en Sarah Kerbosch, als het productieontwerp van Marieke van den Bosch, zijn belangrijke toevoegingen aan de wereld van deze sciencefiction film. Ook het geluid is een duidelijk pluspunt aan de film. Geesin weet onharmonische, kunstzinnige en mysterieuze geluiden neer te zetten in zijn film.
Het uiterlijk en geluid van Sputum laten de film als een Duits-expressionistische film uit de jaren 1920 overkomen. Hierbij kun je denken aan films als Robert Wiene’s Das Cabinet des Dr. Caligari en Fritz Langs Metropolis. Naast enkele sterke tot uitstekende technische aspecten, is vooral het acteerwerk van de cast een pluspunt. Hierbij weten vooral Yannick Jozefzoon, Jade Olieberg, Tine Joustra, Guido Pollemans en Sandra Mattie de show te stelen. Kim Feenstra, Martijn van Eijzeren, Leipe Dennis en Ilya Vierhout acteren helaas wel redelijk onnatuurlijk en houterig.
Het grootste probleem van de film ligt bij de pretentieuze aard van Geesins regievisie en scenario. Er kan zeker niet ontkend worden dat het verhaal en de regievisie van Geesin veel ambitie bevatte, maar in zijn uitwerking lijkt hij verloren te zijn geraakt in zijn eigen visie. De film wordt gepresenteerd als een diepgaand en meesterlijk verhaal, maar helaas is het geen van beide. De basis van het verhaal is te simpel. Het is overduidelijk wie de schurken en helden moeten voorstellen, maar de onderlinge relaties tussen personages zijn hierin te onuitgewerkt.
Een nog groter probleem is dat de karakters en motivaties van deze personages nog minder zijn ontwikkeld. Juist doordat de film zich laat overkomen als een hoogstandje uit het Nederlandse filmlandschap, maar dat duidelijk niet is, komt Sputum zo pretentieus over. De film valt nog steeds aan te raden, maar dan vooral om de Nederlandse filmwereld te laten zien dat we behoeften hebben aan een diverser aanbod van filmgenres in Nederland.
Naast misdaad-, drama- en oorlogsfilms hebben we namelijk vooral veel Nederlandse romantische komedies. Sputum is daar in ieder geval een verandering in. Om deze reden raad ik de film toch aan om in de Nederlandse bioscopen te gaan kijken. Sputum valt verder ook aan te raden voor de technische aspecten van de film en het acteerwerk van Yannick Jozefzoon, Jade Olieberg, Tine Joustra, Guido Pollemans en Sandra Mattie. Sputum is nu te bekijken in de Nederlandse bioscopen. Sputum is ook thuis te bekijken via Picl. Mijn dank aan Herrie Film & TV en De Filmfreak voor het versturen van een screener van de film.
