Er kan zonder enige twijfel gezegd worden dat The Matrix een van de belangrijkste en beste sci-fi films aller tijden is. The Matrix heeft het filmlandschap van sci-fi films voor altijd veranderd. Dit heeft de film niet alleen voor elkaar gekregen door baanbrekende visuele en computer gegenereerde effecten, maar ook door het revolutionaire verhaal. The Matrix was eind jaren 1990 en begin jaren 2000 zo’n grote hit dat televisiereclames de film nadeden. Ik kan me nog vaag herinneren dat er een reclame op televisie was voor het galgje bordspel, waarbij het stokfiguurtje de gekozen letters ontwijkt.
Dit doet het figuurtje net zoals Neo, toen hij voor het eerst kogels ontweek. De invloed van The Matrix is niet alleen terug te zien in televisiereclames, maar ook in alle soorten sci-fi en actiefilms van tegenwoordig. Veel beginnende en ervaren filmmakers proberen een (spontaan) succes als The Matrix voor elkaar te krijgen. Het lijkt er echter op dat The Matrix toch echt een succes is dat niet te herhalen valt. Amerikaanse recensenten benoemen regelmatig het “lightning in a bottle” gevoel van de film.
In andere woorden The Matrix wist te slagen op een manier die gelukkig en onwaarschijnlijk was. De Wachowski’s vingen bliksem in een fles met The Matrix. Ondanks dat het succes (commercieel en kritisch) nooit geëvenaard is, kunnen we nog steeds blij zijn dat de iconische film The Matrix bestaat.
Over The Matrix (1999)
The Matrix is een sci-fi actiefilm uit 1999. De film is geregisseerd en geschreven door de Wachowski’s. The Matrix is het eerste deel uit de gelijknamige filmreeks. De cast van de film bestaat uit Keanu Reeves, Laurence Fishburne, Carrie-Anne Moss, Hugo Weaving, Joe Pantoliano, Marcus Chong, Matt Doran, Anthony Ray Parker, Belinda McClory, Robert Taylor, Paul Goddard, Julian Arahanga, en Gloria Foster.
Het verhaal van The Matrix speelt zich af in een dystopische toekomst waar de mensheid gevangen zit in een gesimuleerde werkelijkheid, zonder dat ze er van af te weten. Intelligente machines hebben deze simulatie bedacht om de mensheid af te leiden, terwijl ze hun lichamen gebruiken als energiebron. Computerprogrammeur Thomas Anderson komt, onder zijn hacker alias “Neo“, achter de waarheid. Hij sluit zich aan bij de rebellen die zich verzetten tegen de machines. De rebellen strijden om de mensheid te bevrijden van de gesimuleerde werkelijkheid genaamd: The Matrix.
The Matrix kwam in de Amerikaanse bioscopen uit op 31 maart 1999. In Nederland kwam de film uit op 17 juni 1999 en in België op 7 juli 1999. The Matrix werd (en wordt) wereldwijd geprezen door de recensenten. Ze spraken met lof over de visuele effecten, de actiesequenties, de cinematografie en het grote vermaak dat de film brengt. The Matrix werd een groot succes bij de box office. Met een budget van 63 miljoen Amerikaanse dollars bracht het 460 Amerikaanse dollars op. Daarmee werd het dat jaar de succesvolste film voor Warner Bros. Daarnaast werd The Matrix ook de vierde best verdienende film van 1999.
De film werd genomineerd voor een redelijk aantal prijzen. Daarnaast won het ook enkele van deze prijzen. Zo kreeg The Matrix de Academy Awards voor beste visuele effecten, voor beste montage, voor beste geluid en voor beste geluidsbewerking. The Matrix wordt beschouwd als een van de beste sci-fi films aller tijden. In 2012 werd de film geselecteerd voor behoud in de Amerikaanse nationale filmregister. Dit werd gedaan door het Amerikaanse congresbibliotheek, omdat de film “cultureel, historisch, en esthetisch belangrijk is“.
De bijzondere openingstitels van The Matrix
The Matrix opent met de iconische score van Don Davis. Zijn score is niet weg te denken uit The Matrix, want het is een belangrijk onderdeel van wat de film zo goed maakt. De score is tegelijkertijd tragisch, hoopvol en stoer. Als er naast de score twee aspecten zijn die opvallen aan de openingstitels van The Matrix, dan zijn het wel het kleurgebruik en de visuele effecten. Het kleurgebruik is al terug te zien in de groene gedigitaliseerde variant van het Warner Bros. logo. Andere veel voorkomende kleuren zijn zwart, grijs, zilver en wit. Deze kleuren zijn allemaal duidelijk terug te zien in de titelsequenties.
De manier waarop de filmtitel zelf gepresenteerd wordt is technisch knap uitgevoerd, waarbij het gevoel geschept wordt alsof we ons in een computer simulatie bevinden. Door de titel vorm te geven als een computertekst, scheppen de Wachowski’s het gevoel dat de film (thematisch) verbonden is aan computers. De effecten zien er lichtjes gedateerd uit, maar dit neemt net weg van het tijdloze gevoel dat de film via zijn effecten weet te genereren.
Technisch en visueel meesterwerk
Het camerawerk van Bill Pope is meesterlijk. Het is niet apart dat ik het camerawerk van Pope zo bijzonder vind. In The Matrix worden camerawerk en visuele effecten namelijk op een krachtige manier samengevoegd. De film maakt gebruik van een visueel effect dat bekend staat als “bullet time“. Hierbij wordt de verhoogde waarneming van bepaalde personages weergegeven door de actie binnen een shot in slow-motion te laten lopen. Dit wordt gedaan terwijl de camera op een normale snelheid door de scène lijkt te bewegen. Hierdoor kunnen de bewegingen van bepaalde personages normaal worden waargenomen.
Er is hier een duidelijk voorbeeld van te zien bij de eerste actiescène. Trinity bevecht enkele politieagenten, waarbij ze op een gegeven moment in de lucht springt. Haar sprong lijkt in slow-motion gepauzeerd te zijn, terwijl de camera op een normale snelheid om haar heen draait. Dit is dus een duidelijk voorbeeld waarbij er gebruik gemaakt is van “bullet time“. Dat het camerawerk meesterlijk te noemen is, licht echter niet alleen aan de samenwerking die het heeft met visuele effecten.
Het camerawerk positioneert op een overduidelijke manier de focus op specifieke details uit het shot. Zo legt Pope vlak voor de eerste actiescène de focus op het oog van Trinity dat wat wijder opengaat voordat ze toeslaat. Pope maakt in zijn camerawerk ook veel gebruik van reflecties. Zo krijgen we te zien hoe Trinity toekijkt naar hoe Neo meegenomen wordt door de politie en de “agents“. Dit krijgen we te zien vanuit de reflectie van haar motorspiegel. Een ander voorbeeld hiervan is de scène waar Neo zich klaar maakt om naar de echte wereld te gaan. We krijgen een gesplinterde fragmentatie te zien als hij naar zijn reflectie in de spiegel kijkt.
Pope’s camerawerk is op zijn best wanneer hij zijn camera op uitzonderlijke manieren weet te positioneren in deze reflecties. De scène waarbij er gepraat wordt over de blauwe en rode pil is hier het beste voorbeeld van. Pope positioneert de camera zo dat Neo weerkaatst wordt in de glazen van Morpheus. Hierdoor voelt het oprecht aan alsof Neo een belangrijke levenskeuze aan het maken is. We krijgen Neo namelijk in de reflecties bij beide de rode pil en de blauwe pil te zien. De zwaarte van de eventuele consequenties van deze belangrijke levenskeuze komen nu nog meer binnen.
The Matrix bevat ook krachtig montagewerk van Zach Staenberg. Opnieuw is dit al vanaf de start van de film duidelijk te zien. De manier waarop Staenberg beelden in elkaar laten overlopen is bijzonder uitzonderlijk. Ook de belichting, kleurverzadiging en productie ontwerp helpen bij het scheppen van de mysterieuze en kille atmosfeer uit de film. Daarnaast zijn beide de geluidsbewerking en geluidsmontage ook goed uitgevoerd. Een ander aspect dat zeker niet vergeten mag worden is de choreografie. De choreografie van de actiescènes is meesterlijk! De actie ziet er levensecht en spannend uit.
Iconische cast en verhaal
Hugo Weaving is intimiderend als Agent Smith. De kracht van zijn aanwezigheid wordt in het verhaal direct bevestigd als de film laat zien dat “gewone politieagenten” hem intimiderend vinden. De manier waarop Hugo Weaving acteert kan voor enkele filmliefhebbers als droog en levenloos uitkomen, maar dit is naar mijn mening totaal niet het geval. Weaving acteert perfect, waarbij het vooral de uitspraak van zijn dialoog is die hem zo goed maakt. Ook Laurence Fishburne is geweldig in The Matrix. Dit is opnieuw een acteur waarbij de uitspraak van zijn dialoog zijn rol zo bijzonder maakt.
Toch is de hoofdrol in The Matrix weggelegd voor Keanu Reeves. Hij zet een redelijk sterke acteerprestatie neer in de film, maar dan meer met zijn fysieke acteerwerk. Weaving en Fishburne weten meer op het verbale vlak indruk te wekken, waarbij Reeves en Carrie Anne-Moss meer indruk opwekken met hun fysieke prestaties. De rest van de cast bestaat (deels) uit personages die niet veel toevoegen aan het verhaal. Deze personages zijn vervangbaar en dat weten de filmmakers ook. Toch geven de Wachowski’s enkele van deze personages wat meer karakter, waardoor we toch empathisch met ze meeleven.
Het verhaal in The Matrix neemt zijn tijd om personages connecties met elkaar op te laten bouwen Je leert de personages beter kennen door de gesprekken die ze met elkaar voeren. Op deze manier bouwen de Wachowski’s ook een band op tussen de personages en het publiek. Een ander sterk punt aan het verhaal is dat Neo de tijd nodig heeft om “de Ware” te worden. Hij maakt fouten en blijft een mens met gebreken. Hierdoor is het leuker om mee te gaan op zijn pad, omdat hij niet direct alles al kan.
Het verhaal van The Matrix is daarnaast diepgaand. The Matrix zit vol religieuze metaforen, filosofische symbolieken en commentaar op de samenleving. Een van de bijzonderste aspecten uit het verhaal is dat de mensen die vastzitten in The Matrix afhankelijk zijn van dat systeem. Ze zijn als het ware zo geïnstitutionaliseerd in de tradities van dit systeem dat ze er voor zullen vechten. Dit is ook terug te zien in een van de bijpersonages die uiteindelijk Morpheus en zijn groep verraadt. “Onwetendheid is een zegen” benoemt dit personage, omdat hij niet kan leven met het idee dat de echte wereld rampzaliger is dan die uit The Matrix. Ondanks zijn verraad, is zijn pijn wel te begrijpen.
Conclusie
The Matrix is een van de beste sci-fi actiefilms aller tijden. De film bevat een goed uitgeschreven en diepgaand verhaal. De motivaties van de personages zijn goed te begrijpen en te volgen. Het acteerwerk van de cast is simpelweg briljant, waarbij Weaving en Fishburne op verbaal niveau de show weten te stelen. Als het gaat om fysiek en non-verbaal acteerwerk stelen Reeves en Anne-Moss meer de show. De rest van de cast is niet slecht in hun respectievelijke rollen, maar ze voegen simpelweg minder toe aan het verhaal.
Veel van de andere (menselijke) personages zijn vervangbaar. Toch weten de Wachowski’s ze te presenteren als echte mensen met een duidelijk karakter. Hierdoor we kunnen we empathisch wel met ze meeleven als ze iets overkomt. Op technisch vlak zit de film uitstekend in elkaar. Enkele computer gegenereerde effecten zien er nu wel wat gedateerd uit. Toch weten de meeste van deze visuele effecten nog steeds te overtuigen. Ook het camerawerk van Bill Pope en het montagewerk van Zach Staenberg helpen bij het scheppen van deze bijzondere film.
De choreografie laat de razend spannende actiescènes tot leven komen, terwijl de kleurverzadiging en belichting de kille atmosfeer van de film goed weten weer te geven. Het geluid is levensecht waarbij niet alleen de score van Don Davis indruk opwekt. De geluidsbewerking en geluidsmontage voegen namelijk ook veel toe aan de film.
Uiteindelijk is The Matrix een film die je gezien moet hebben – of je nu een filmliefhebber bent of niet. De film is namelijk zo iconisch en belangrijk voor de (moderne) filmgeschiedenis. The Matrix is nu te koop op 4K Ultra HD, Blu-ray en DVD. De film is ook te huur en te koop op Pathé Thuis. Daarnaast is The Matrix ook te zien op de streamingdiensten HBO Max en Netflix.
