Tientallen jaren na de release is The Shawshank Redemption nog steeds populair. De film staat regelmatig hoog op filmlijsten van de beste films aller tijden. Dat de film zo hoog staat op deze lijsten is meer dan begrijpelijk, want The Shawshank Redemption is ook een van de beste films aller tijden. Maar wat maakt de film zo iconisch en bijzonder? Is het alleen het acteerwerk van Tim Robbins en Morgan Freeman? Of is het juist het verhaal in combinatie met de technische aspecten van de film? Het (terechte) antwoord op deze vragen is dat al deze aspecten bijdragen aan het maken van de meesterlijke film.
Op 15 september 2021 brachten Warner Home Video en Day One MPM de film uit op 4K Ultra HD Steelbook. Mijn dank aan Warner Home Video en Day One MPM voor het versturen van een recensie-exemplaar.
Over The Shawshank Redemption (1994)
The Shawshank Redemption is een Amerikaanse dramafilm dat geregisseerd is door Frank Darabont. Daarnaast schreef hij ook het scenario van de film. Het scenario van de film is gebaseerd op Stephen Kings roman uit 1982 – Rita Hayworth and Shawshank Redemption. Het verhaal gaat over bankier Andy Dufresne die beschuldigd wordt van de moorden op zijn vrouw en haar minnaar. Andy beweert onschuldig te zijn. Toch krijgt hij levenslang en wordt hij verstuurd naar de Shawshank Staatsgevangenis voor de moorden.
In de twintig jaren die daarna volgen, bevriend hij enkele andere gevangenen, waaronder de smokkelaar Ellis “Red” Redding. Daarnaast helpt hij bij een witwasoperatie dat geleid wordt door gevangenisdirecteur Samuel Norton. De cast van de film bestaat uit Tim Robbins, Morgan Freeman, Bob Gunton, William Sadler, Clancy Brown, Gil Bellows, en James Whitmore.
Regisseur Darabont kocht de filmrechten tot Kings verhaal in 1987, maar de ontwikkeling van de film begon pas vijf jaar later. Darabont schreef het scenario over een periode van acht weken. Twee weken nadat het scenario werd ingediend bij Castle Rock Entertainment, ontving Darabont een deal van 25 miljoen Amerikaanse dollars om The Shawshank Redemption te produceren. Het project trok meerdere grote sterren tot de rol van Andy. Zo hadden Tom Hanks, Tom Cruise, en Kevin Costner allemaal interesse om de rol te spelen.
The Shawshank Redemption ontving kritische erkenning, waarbij er vooral met lof werd gesproken over het verhaal en de acteerprestaties van Robbins en Freeman. Helaas stelde de film teleur bij de box-office, omdat het maar 16 miljoen Amerikaanse dollars opbracht. Er zijn veel redenen gegeven over waarom de film toen teleurstelde. The Shawshank Redemption moest het opnemen tegen films als Pulp Fiction en Forrest Gump. Daarnaast waren gevangenisfilms niet bepaald populair en zou de titel voor het publiek verwarrend zijn overgekomen. Het gebrek aan vrouwelijke personages zal The Shawshank Redemption ook niet hebben geholpen.
Ondanks de teleurstelling bij de box office, ontving de film meerdere nominaties voor grote prijzen. Zo ontving de film zeven Academy Award nominaties. Dit resulteerde erin dat The Shawshank Redemption opnieuw werd uitgebracht in de (internationale) bioscopen, waardoor de opbrengsten van de film groeide tot 73.3 miljoen Amerikaanse dollars. Meer dan 320.000 VHS verhuur exemplaren werden in de Verenigde Staten verscheept, en dankzij de nominaties voor de prijzen en de mond-tot-mondreclame werd het een van de top verhuurde videobanden van 1995.
Frank Darabonts muziekkeuze voor de openingsscène
Regisseur Frank Darabont opent The Shawhank Redemption op een meesterlijke manier met het nummer “If I Didn’t Care” van The Ink Spots. Darabont maakt met de inclusie van dit nummer duidelijk dat Tim Robbins’ personage Andy Dufresne zo in zichzelf gekeerd en ingetogen is dat het overkomt alsof er (bijna) niets is dat hem boeit. The Shawshank Redemption opent met dit nummer van The Ink Spots om zo Andy Dufresne bij het publiek weer te geven als iemand die de moorden had kunnen plegen. Als onbekende tot het verhaal van The Shawshank Redemption, blijf je je voor langere tijd afvragen of Dufresne de moorden echt gepleegd heeft.
Door de krachtige (en metaforische) openingsscène zul je twijfelen over of Dufresne daadwerkelijk onschuldig is, zoals hij zelf blijft beweren. Met het nummer “If I Didn’t Care” speelt Darabont met de kennis en de standpunten van het publiek. Robbins’ acteerprestatie als een afstandelijke en ingetogen bankier helpt bij het verkopen van een plaatje dat hij zijn vrouw en haar minnaar heeft kunnen vermoorden. Het nummer “If I Didn’t Care” bevat zangteksten die vragen stellen aan de luisteraar om te bewijzen dat liefde hem juist wel kan schelen.
De kracht van Roger Deakins’ camerawerk
Het camerawerk van Roger Deakins beweegt met technische precisie van de voorkant van een huis naar de auto waar Dufresne zich in bevindt. Deakins presenteert Robbins’ Andy Dufresne op een bijzondere manier, waarbij het camerawerk de handelingen volgt van dit personage. De cinematograaf brengt in beeld wat belangrijk is voor de openingsscène. Van het huis van de minnaar van Dufresne’s vrouw tot de auto waar Andy Dufresne zichzelf in bevindt.
Deakins laat zien dat hij bezopen en bedroefd is. Daarnaast stopt Deakins met zijn werk je ook in de schoenen van Andy Dufresne. Deakins maakt hiervoor gebruik van Dufresne’s point of view. Een point of view (afgekort POV) is een Engelstalige term voor perspectief. In dit geval gebruik ik deze Engelstalige term om uit te leggen dat we via Deakins’ camerawerk ook situaties en handelingen vanuit Dufresne’s perspectief te zien krijgen. Van het pakken van handpistool en een fles drank, tot de verlovingsring om zijn hand.
Het uitstekende camerawerk van Deakins stopt niet na de openingsscène. Integendeel zelfs – Deakins levert door de gehele film top cinematografische beelden en camerawerk. Bij de scène waar we Dufresne overhoord zien worden, krijgen we dit personage te zien vanuit het perspectief van de advocaat van de tegenpartij. Deakins presenteert de film alsof we een oordeel moeten vellen over de (eventuele) acties van het hoofdpersonage. De montage van Richard Francis-Bruce mixt de krachtige cameraopnames van Deakins door elkaar heen, waardoor het camerawerk van Deakins (nog) diepzinniger en mooier wordt.
De camerabeweging waarbij Robbins’ Andy Dufresne over de rand van een dak wordt gehouden door cipier Hadley is ook briljant. Dit is niet het bekendste beeld uit de film, maar technisch wel het bijzonderst. Vanuit een vogelperspectief kijken we naar beneden op Dufresne en Hadley. We zien de rand waar Dufresne overheen wordt gehouden en de mensen die beneden het gebouw kijken naar wat er gebeurt. De camera komt vervolgens in beweging en neemt ons mee naar een over-de-schouder opname. Bij deze opname wordt de camera boven de achterkant van de schouder en het hoofd van een onderwerp (of in dit geval Hadley) wordt geplaatst.
Het camerawerk maakt het gesprek waar Dufresne zichzelf moet verklaren spannender en dynamischer. Deakins laat het overkomen dat er een echt levensgevaar voor Robbins’ Andy Dufresne is. Het camerawerk is verder ook metaforisch verbonden aan Dufresne. In het camerawerk uit dit specifieke moment krijgen we hem eerst vanuit een vogelperspectief te zien – alsof de engelen hem binnenkort de hemel in gaan verwelkomen. Daarna beweegt de camera dynamisch om Dufresne en Hadley heen, als Dufresne het tij weet te keren en Hadley overhaalt hem niet het dak af te gooien.
Belichting en kleur
Het gebruik van mist op de achtergrond helpt bij het versterken van de krachtige, maar beperkte, belichting. In zijn openingsminuten komt The Shawshank Redemption, door zijn vele krachtige aspecten, direct over als een bijzondere film. Zonder nadrukkelijke uitleg of dialoog, vertelt de film in zijn openingsminuten al een verhaal op zichzelf. Het gebruik van de gele kleur in deze openingsscène staat symbool voor de oneerlijkheid, het verraad en het bedrog wat Andy Dufresne meemaakt.
Van een ruimte met beperkte belichting, gaan we in de volgende scène door naar een rechtszaal dat juist sterk belicht is. De kleur wit speelt een belangrijke rol in de scène waar Andy Dufresne verhoord wordt. Er bestaat bijna geen enkele context waarin wit een negatieve betekenis heeft, waardoor het (opnieuw) overkomt alsof regisseur Frank Darabont speelt met de verwachtingen van het publiek. Gaat de regisseur expres in tegen het feit dat de kleur wit altijd onschuld betekent? Of is Tim Robbins’ personage juist onschuldig, en wordt speelt de kleur wit daarom een belangrijke rol in deze scène?
Een andere scène waar het kleurgebruik een belangrijke rol speelt, is de scène waar Andy en zijn medegevangenen mogen genieten van een paar ijskoude biertjes. Door het gebruik van een felle oranje kleur ziet deze scène er zo prachtig uit dat het rechtstreeks uit een schilderij zou kunnen komen. Het gebruik van de oranje kleur staat metaforisch verbonden aan het feit dat Andy zich weer normaal kan voelen. De kleur oranje werkt namelijk helend op de zintuigen en geeft de warmte van aangename sferen aan.
Thomas Newman’s melancholische en hoopvolle score
De score bestaat uit een mix van melancholische en hoopvolle klanken. De score van de film is gecomponeerd door Thomas Newman. De componist werkte nauw samen met regisseur Frank Darabont aan de muziek. Newman leverde en componeerde uiteraard de muziek, maar de componist nam veel advies van Darabont aan. Het muziekstuk “Shawshank Redemption” was volgens Darabont in eerste instantie te triomfantelijk. Om deze reden vroeg de regisseur de oorspronkelijke drie-noten motief te veranderen naar een motief bestaande uit een-noten.
Het idee om het geluid van harmonicaspeler Tommy Morgan toe te voegen aan het muziekstuk “So Was Red“, kwam ook van Darabont. De regisseur vond het een mooie verwijzing naar de harmonica die Red van Andy krijgt. Daarnaast leverde de harmonicaspeler volgens Darabont al iets perfect af bij de eerste opnames. Echter had Newman met tegenzin Darabonts wens, om de harmonica toe te voegen, goedgekeurd. Uiteindelijk is Newmans score zo succesvol en iconisch geworden dat er fragmenten uit zijn score nog regelmatig gebruikt worden in trailers voor andere films.
Iconisch acteerwerk
The Shawshank Redemption bevat de rol die de (voice-over) stem van Morgan Freeman iconisch maakte. Dat we de stem van Morgan Freeman zoveel waarderen als tegenwoordig is volledig te danken aan deze film. Freeman is briljant in zijn rol als Red. Dit is Freemans best gespeelde rol. Freeman maakt met zijn acteerwerk (en stemmenwerk) duidelijk dat het leven in de gevangenis geen sprookjesverhaal is, maar een verschrikking van ellendige en pijnlijke routines. Freeman brengt op de momenten dat het nodig is humor en kalmte tot de film.
De grootste ster van The Shawshank Redemption is echter Tim Robbins. De acteur brengt het gebroken personage van Andy Dufresne daadwerkelijk tot leven. Dit is niet een rol waarnaar we kijken. Robbins is daadwerkelijk echt Andy Dufresne. Het personage van Andy Dufresne wordt tegelijkertijd zo timide, gebroken, vertrouwend en hoopvol gespeeld. De manier waarop zijn personage zegt “... get busy living or get busy dying,” is hartbrekend. Robbins schijnt in zijn rol en dit komt grotendeels door hoe hij de karakterontwikkelingen van Andy Dufresne weet te acteren.
We zien Andy Dufresne groeien van een ingetogen en gebroken man, naar iemand die een hoopvolle inspiratiebron is voor zijn medegevangenen. De transitie die Robbins als acteur over de speeltijd van de film maakt, is uitzonderlijk te noemen. Robbins weet deze transitie geloofwaardig te presenteren, waardoor we meevoelen met de moeilijkheden die hij moet doorgaan. Echter zijn Freeman en Robbins niet de enige twee castleden die prachtig acteerwerk leveren. De bijrollen worden uitstekend gespeeld, waarbij Bob Gunton en Clancy Brown twee van de beste film schurken aller tijden neerzetten.
Deze twee schurken komen niet genoeg voor op de lijstjes van beste film schurken. Ook William Sadler en James Whitmore zijn geweldig in The Shawshank Redemption. James Whitmore’s rol als Brooks is hartverscheurend, en zelfs met een woordkeuze als deze doe je zijn rol tekort. De scène waarbij we Brooks na 50 gevangenisjaren zien re-integreren in de samenleving, werkt als een intermezzo die bij iedereen tranen zal opbrengen. Whitmore wordt als Brooks vooral ingezet om een punt te maken in het verhaal van de film, en om het publiek tot tranen te brengen. Dit is het tegenovergestelde van William Sadler, die vooral luchtigheid, naïviteit en een gevoel van onwetendheid tot het verhaal brengt.
Deprimerend, maar hartverwarmend verhaal
The Shawshank Redemption is een prachtige, meesterlijke en hartverscheurende dramafilm. Het verhaal van de film is opgesplitst in deprimerende en hartverwarmende momenten. Toch werken deze momenten goed samen, waardoor het verhaal niet alleen emotioneel pakkend, maar ook vermakelijk en boeiend is. The Shawshank Redemption laat als film ook zien wat het betekent om geïnstitutionaliseerd te zijn. De film laat de gevolgen zien voor hervormde gevangenen die niet terug kunnen re-integreren in de samenleving.
Om deze reden brengt de film ook (terecht) een punt op wat de betekenis is van hoop. Red noemt het een gevaarlijk ding dat een mens gek kan maken. Terwijl Andy Dufresne het ziet als iets wat de gevangenis nooit van je af kan pakken. Tijdens het verhaal zien we beide Andy Dufresne en Red leren wat het is om hoop kwijt te raken, en het toch weer terug te vinden. Het verhaalverloop van de film is niet standaard te noemen. In plaats van een verhaal dat opgesplitst is in drie duidelijke aktes, lijkt de film meer een episodisch verhaalverloop te bevatten. Het komt hierdoor over alsof we een verfilmd dagboek van deze fictieve personages volgen.
De manier waarop het verhaal wordt verteld, past goed bij het thematiek van de herhalende en slopende routine van de gevangenis. Als het ware krijg je namelijk de belangrijkste gebeurtenissen uit deze routine te zien over een tijdsperiode van twintig jaar.
Conclusie
The Shawshank Redemption is een meesterlijke film die tot op de dag van vandaag wordt gewaardeerd door recensenten, fans en filmliefhebbers over de hele wereld. De film bevat een prachtig hartverwarmend verhaal, waarbij regisseur Frank Darabont niet bang is om de duistere kant van het gevangenisleven te laten zien. De cast van de film is geweldig in The Shawshank Redemption, waarbij het acteerwerk van Tim Robbins en Morgan Freeman niet anders dan iconisch te noemen is. William Sadler en James Whitmore leveren twee geweldige bijrollen, terwijl Bob Gunton en Clancy Brown twee van de beste schurken aller tijden neerzetten.
Thomas Newman levert een score zo puur dat het tot vandaag nog regelmatig gebruik wordt in filmtrailers. Cameraman Roger Deakins brengt in The Shawshank Redemption zijn memorabelste camerawerk, wat ook goed samen gaat met de montage van Richard Francis-Bruce. De belichting en het kleurgebruik helpen bij het juist neerzetten van de sfeer van de film. Toch is het Darabont die met de juiste regiekeuzes de film zo bijzonder sterk heeft gemaakt. Van zijn adviezen naar componist Thomas Newman tot zijn begeleiding van de cast en crew.
The Shawshank Redemption is nu te koop op 4K Ultra HD, Blu-ray, DVD en Steelbook. Daarnaast is de film ook te streamen op HBO Max.
