Deze DVD Recensie is mogelijk gemaakt door het recensie-exemplaar dat het team van sebkijk! heeft ontvangen van Cinemien. Onze dank aan Cinemien voor deze mogelijkheid.
Werk Ohne Autor vertelt het verhaal het van Kurt Barnert die als jong kind het opkomen van het Nationaal-Socialisme en de Tweede Wereldoorlog meemaakt. Later als jong-volwassene probeert hij – in de tijden van Oost- & West-Duitsland – het te maken als een kunstenaar. Maar hiervoor zal hij eerst zijn eigen stem moeten vinden…
Een Verhaal in Details
Werk Ohne Autor is een meesterlijke film in het opbrengen van kleine details in de roden draden van de film. Deze details in verschillende roden draden – of belangrijke momenten – worden op latere momenten teruggebracht om er tegen in op te gaan. Of juist om er verder op te bouwen. Hierdoor voelt Werk Ohne Autor aan als een van de experimentele kunstvormen die we ook in de film zien gemaakt worden.
Ik heb het nu misschien wel over deze kleine details in de roden draden van de film. Maar dit is natuurlijk bijna net zo vaag als sommige moderne kunst die we in de film zien voorkomen. Laten als voorbeeld nemen de reis die het hoofdpersonage van Werk Ohne Autor aflegt. Het fictionele hoofdpersonage heet Kurt Barnert en wordt meesterlijk gespeeld door acteur Tom Schilling (Oh Boy).
Het levensverhaal van Kurt Barnert is lichtelijk geïnspireerd op het levensverhaal van de echt bestaande kunstenaar Gerhard Richter. De reis die Kurt aflegt begint in 1937, wanneer Kurt met zijn tante een museum van de Duitse moderne kunst bezoekt. Zoals je misschien al kan verwachten werd deze kunstvorm in die tijd niet bepaald gewaardeerd. Dit kwam door de groep nationaal-socialisten die aan de macht zaten.
Kunst voor de Eeuwige Zelf
Het nationaalsocialisme wilde een Duitse Kunst die zoals alle creatieve volkswaarden, eeuwig moet zijn. Maar als het deze eeuwigheidswaarden in de ogen van het volk ontbeert verliest de kunst het ook in zijn superieure waarde. De nationaal-socialisten geloofden in die tijd al heel snel dat moderne kunstenaars een motief hadden om de natie lastig te vallen. Hierbij volgen ze zich af wat dit met de kunst te maken had. Want hoe verheft dit de ziel? Kunst komt toch juist van de kudde?
Als kijker zien we hoe Kurt dit museum als een klein kind bezoekt. Later als jong-volwassene, wanneer de Tweede Wereldoorlog al is afgelopen gaat hij studeren aan een kunstacademie in Dresden. Hier mag alleen les op gebied van sociaal-realistische kunst gegeven worden, want in die tijd behoorde Oost-Duitsland tot de Russen/het communisme. Het sociaal-realisme is dan misschien minder heftig als het nationaal-socialisme. Maar op gebied van artistieke identiteit wordt het gebruik maken van artistieke vrijheid, niet bepaald gewaardeerd.
Beide het nationaal-socialisme en het sociaal-realisme hebben een vorm van eeuwigheid, doordat de schilderijen moment-opnames van de arbeidersklasse zijn. Als je terugkijkt naar deze schilderijen zijn ze al in de (kunst-)geschiedenisboeken belandt, waar ze de test van de eeuwigheid ondergaan. Deze schilderijen gaan de eeuwigheid in omdat ze een vorm van werkelijkheid en realiteit weergeven. Een bepaalde mindset van werkelijkheid en realiteit, die met al zijn gevolgen voor een eeuwigheid in de geschiedenisboeken zal komen te staan.
Toch zien we veel later in de film dat deze kunstvorm toch door Kurt wordt geaccepteerd, maar dan door zijn eigen interpretatie. Kunst kan een vorm van eeuwigheid zijn, maar daarvoor MOET het juist niet altijd iets zijn voor de kudde. Soms moet het zijn voor jezelf. Het moet zijn voor jezelf om situaties te verwerken.
Om je eigen werkelijkheid en realiteit te verwerken. Dat dit zo wordt weergegeven in een drie-uur durende film is natuurlijk erg bijzonder. De filmmakers hebben een manier gevonden om niet alleen een erg boeiend verhaal te vertellen, maar ook nog commentaar te geven op de kunststromingen van de afgelopen eeuw.
Never Look Away
Als kijker krijg je in de basis dus een ongelofelijk knap uitgewerkte kunst-geschiedenis les over de verschillende kunststromingen van de vorige eeuw. Daarnaast krijg je ook nog eens een geschiedenisles over de Tweede Wereldoorlog en welke consequenties die oorlog voor Duitsland heeft gehad. De beelden die je in het eerste uur van de film ziet zullen je vastpakken en niet meer loslaten. Van vliegtuigen die bommen laten vallen op steden, waarbij mensen op boerderijen vanaf een afstand toekijken. Tot het vergassen van de “geestelijke zieken”. Jezus. Alleen al nu ik hier over schrijf, voel ik me gewoon al weer ongemakkelijk worden.
Dit is ook hoogstwaarschijnlijk de bedoeling geweest van de filmmakers. De internationale titel van Werk Ohne Autor is Never Look Away. De filmmakers wilden beelden creëren waarbij je het liefst wilt wegkijken, omdat het redelijk heftig is wat je te zien krijgt. Maar voor een of andere “universele” reden, lukt dat niet. Werk Ohne Autor moedigt de kijker namelijk om nooit weg te kijken en al het ongemakkelijke, vreselijke en absurde aan te gaan.
Echter is er wel een punt dat Werk Ohne Autor in zijn principe van “het-nooit-wegkijken” tegenspeelt. Namelijk de speeltijd van de film. Doordat de film te lang duurt, zul je als kijker af en toe wegkijken van de film. Niet doordat de film per se verveeld, maar meer doordat de film ongelofelijk lang duurt en soms te lang durende scènes bevat. Dit is eigenlijk ook wel het enige grote tegenpunt wat ik kan opnoemen over Werk Ohne Autor.
Over de Cast & Crew
Het is namelijk regisseur en scenarioschrijver Florian Henckel von Donnersmarck (Das Leben der Anderen) opnieuw gelukt om een meesterlijke film over Duitsland in de tijden van de Tweede Wereldoorlog te maken. Het is duidelijk te zien dat deze regisseur een visie en een idee had over hoe hij deze film wilde maken. Werk Ohne Autor moest overkomen als een bijna experimentele film over het zijn van een kunstenaar en hoe je daarin tegengewerkt kan worden. Door anderen, maar met voorname door jezelf.
Ook de cast schijnt in deze film. Voornamelijk stelen Tom Schilling en Sebastian Koch (Bridge of Spies) de show als respectievelijk Kurt Barnert en Professor Carl Seeband. De scènes dat deze twee acteurs tegen over elkaar spelen bevatten een aantal van de sterkste momenten uit de film. Dit komt doordat Schilling een bijna naïeve Kurt speelt.
Terwijl Koch juist de gevaarlijke Professor Seeband die met “niet-puur-bloedige”/”geestelijke verziekte”-levens speelt. Dit zorgt voor een interessant contrast dat wordt versterkt door het acteerwerk van beide heren. Een ander minpunt aan Werk Ohne Autor is dat de vrouwen veel minder te doen krijgen in de film. Ze zijn er eigenlijk alleen zijn om de verhalen van de mannen te versterken. Dit is natuurlijk extreem zonde en jammer.
Conclusie
Ondanks de te lange speeltijd en het feit dat de vrouwelijke acteurs minder te doen kregen, blijft Werk Ohne Autor een meesterlijke film. Dit doordat het veel experimenteert met de kleine details in de verhaallijnen. Deze film onderzoekt hoe je deze op een unieke manier met elkaar kunt verbinden. Het voelt oprecht aan als een complex modern schilderij van een film dat Donnersmarck heeft gecreëerd. Een heus meesterwerk een echte Visuele Wonder.
